Hüseyn Nihal Atsız, 12 yanvar 1905-ci ildə İstanbulda Kadıköydə doğuldu. Atası dəniz zabiti Nail bəy, anası Fatma Zəhra xanımdır. İlk təhsilini Kadıköydəki müxtəlif məktəblərdə, orta təhsilini Kadıköy və İstanbul sultanılarında etdi. Buradan məzun olunca Əsgəri Tərbiyəyə yazıldı. Bu məktəbin 3 sinifində ikən, Ərəb əslli bir zabitə salam verməyi rədd etdiyi üçün məktəbdən çıxarıldı. Daha sonra İstanbul Darülfünunu (Universiteti) Ədəbiyyat Fakültəsinə yazıldı. Bu fakültədən 1930-cu ildə məzun olunca, Türkiyyat İnstitutunda, müəllimi Köprülüzade M. Fuad bəyin assistenti oldu. Ancaq digər müəllimi ağıllı Velidi Togan bəyin Türk Dil Qurultayında məruz qaldığı hücumlara reaksiya olaraq çəkdiyi teleqraf səbəbiylə assistentlikdən çıxarıldı (1933).
Atsız, əvvəl Malatya Orta məktəbində Türkcə, daha sonra Ədirnə Liseyində Ədəbiyyat müəllimliyinə təyin edildi. Edirnedə ikən Orhun jurnalını nümayiş etdi (1933-1934). Bu jurnal, daha əvvəl yenə özünün nümayiş etdiyi Atsız Məcmuənin (1931-1932) davamı xüsusiyyətində idi. Hər iki jurnal da Türkçülük idealını gücləndirmək və yaymaq məqsədiylə çıxarılmışdı. Ancaq dil, ədəbiyyat, tarix, xalq elm, yazım mövzularındakı yazılar və şeirlər də bu jurnallarda iştirak edirdi. Orhunun 9 sayısındaki, rəsmi tarix tezisini tənqid edən bir yazı səbəbiylə jurnal bağlanıldı. Atsız da nazirlik əmrinə alındı.
Nihal Atsız, bundan sonra dörd il qədər Dəniz Çatlı Hazırlama Məktəbində Türkcə müəllimliyi etmişdir. 1938-ci ildə bu işindən də uzaqlaşdırıldı. Özünə rəsmi xidmət qapısı bağlanınca Xüsusi Yuca Ölkə və Boğaziçi liseyləri kimi məktəblərdə müəllimlik etdi. "Türk Tarixi Üzərində Toplamalar" və "Türk Ədəbiyyatı Tarixi" adlı elmi kitabların yanında bir çox broşura nümayiş etdi. O dövrün sol düşüncəsinə qarşı şiddətli bir fikir mübarizəsinə giriş idi. Tanrıdağ, Çınaraltı kimi milliyyətçi jurnallarda yazılar yazdı. 1943-cü ildə Orhunu yenidən nümayiş etdi. Bu jurnalın 15-16. ədədlərində dövrün baş naziri Şükrü Saracoğluna xitab olaraq nümayiş etdiyi açıq məktublarda, Milli Təhsil Naziri Həsən Əli Ucalın istefasını istədi.
Atsızın Ucalı tənqidinin səbəbi isə Milli Təhsil Nazirliyində tək tərəfli bir heyətləşmədiyər. Bu yazıların bəzilərində muarızlarına sərt tənqidlərdə olan Atsız, sonunda Sabahattin Əlinin açdığı təhqir iddiasıyla mühakimə olunmağa başlar. Və yenə bu iddiayla birlikdə Orhun jurnalı bağlanılar. Atsız-Səbahattin Əli iddiası böyük əks-sədalar oyandırar. Şagird hadisələri və göstərilər baş göstərər bunun dərhal dərhal sonra da Atsız və 22 yoldaşı haqqında "hökumət zərbəsinə təşəbbüs" günahlandırması ilə mühakimə olundu. Əsgəri məhkəmə, Türkçülərin bir çoxunu müxtəlif cəzalara çarpdırdı. Atsız da 6 il 6 ay həbs cəzasına çarpdırıldı. Ancaq, Əsgəri Yargıtay bu qərarları pozdu. Yenidən görülən iddia nəticəsində bütün Türkçülər və bu vaxt Atsız da bəraət qazandılar. Ancaq, Atsız, uzun müddət müəllimlik peşəsinə dönə bilmədi. Türkiyə Nəşriyyatda çalışdı və əhəmiyyətli Osmanlı tarixlərinin neşirlerini hazırladı.
Tək partiya iqtidarının son illərində, fakültədən sinif yoldaşı Prof Dr. Tahsin Banguoğlunun Milli Təhsil Nazirliyi zamanında yenidən müəllimliyə təyin edildi. Lakin özünə müəllimlik haqqı tanınmadı və Süleymanıya Kitabxanasında mütəxəssis olaraq vəzifələndirildi.
1950-1951 tədris ilinin başında Haydarpaşa Liseyi ədəbiyyat müəllimliyinə gətirilən Atsız, burada iki il vəzifə yerinə yetirdi. Bu dəfə də, 3 mayın qeyd olunması üçün Ankarada verdiyi bir konfrans səbəbiylə müəllimlikdən alındı və Süleymanıya Kitabxanasındakı vəzifəsinə qaytarıldı (1952). Burada 17 il çalışdıqdan sonra 1969-cu ildə təqaüdə çıxdı. Atsız, 11 dekabr 1975-ci ildə vəfat etdi.
TANRI YERİNİ ŞƏRƏFLİ ETSİN!
teref.az