Ermənistan Hindistandan təkərli şassi üzərində hərəkət edən özüyeriyən haubitsalar alacaq.

Qeyd edilir ki, Ermənistan sifariş verməzdən əvvəl “Kalyani Strategic Systems Limited” şirkətinin 155 mm-lik “MArG” (Multi-terrain Artillery Gun) haubitsalarının sınağını keçirib. Məlumatda diqqəti çəkən məqam artilleriya sistemlərinin Azərbaycanla müharibə məqsədilə alınmasına dair ifadənin yer almasıdır. “Kalyani Strategic Systems Limited” rəsmiləri bildiriblər ki, 155 mm-lik “MArG” özüyeriyən haubitsa 8 ay ərzində hazırlanıb və Azərbaycanla münaqişənin davam etdiyi dağlıq ərazilərdə döyüşmək üçün silah sistemi axtaran Ermənistana təklif olunmazdan əvvəl Hindistan ordusu tərəfindən Balasore və Pokranda sınaqdan keçirilib”, - məlumatda belə qeyd edilir.

Bu isə Ermənistanın müharibəyə hazırlaşdığını deməyə əsas verir. Yəni Ermənistan hakimiyyətinin hərbi arsenalında olan və Rusiya istehsalı olan silahları müasir döyüş vasitələri ilə əvəz etməklə Azərbaycanla sərhəddə yerləşən dağlıq ərazilərdə müharibəyə hazırlıq görür. Görünür, erməni mediasında Azərbaycanın, guya Ermənistanın 150 kvadrat kilometr ərazisini zəbt etməsi barədə yazılanlar da, məhz bu üçüncü müharibəyə bəraət qazandırmaq məqsədi daşıyır. Nikol Paşinyan hakimiyyəti isə “sərhəd əraziləri azad etmək” adı altında ən azı lokal hərbi əməliyyat həyata keçirməklə təslimçi adını öz üzərindən götürmək istəyir. Belə bir lokal müharibə Paşinyana həm də Azərbaycanla danışıqlarda əlini gücləndirmək üçün lazımdır. Yəni rəsmi İrəvan müasir və ağır silahlar hesabına “üçüncü müharibə”də Azərbaycan qarşısında üstünlük qazanacağını düşünür.

Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanın sərhəddə Azərbaycana məxsus ərazilər üzərində iddasını təmin etmək və bundan sonra delimitasiya prosesinə başlamağı planlaşdırır. Digər məqsəd cəbhə xəttində üstünlük qazanmaqla danışıqlarda Qarabağın statusu məsələsini şərt kimi irəli sürməkdir. Ermənistanın bu spekulyasiyaları sülh prosesinə zərbə endirir.

Politoloq Natiq Miri “Cümhuriyət”ə bildirib ki, növbəti müharibə Ermənistan üçün dağıdıcı olacaq:

“Əgər sülh istəyirsənsə, müharibəyə hazırlaşmalısan. Ermənistan rəhbərliyi Azərbaycanla növbəti müharibəni istəyəcək qədər axmaq deyil. Ermənistanın revanş götürmək imkanları məhduddur. Növbəti məğlubiyyət Ermənistan dövlət və hakimiyyətinin məhvinə səbəb olar. Bu, ağlı başında olan erməni siyasətşünaslarının da etiraf etdiyi reallıqdır. Ermənistanın kiməsə güvənmək ehtimalı sıfıra bərabərdir. Çünki nə Fransa, nə də Qərb Ermənistan uğrunda müharibədə iştirak edib döyüşmək istəyəcək. Bunu ruslar da etməyəcək. İran prosesdə silah yardımı ilə müəyyən mərhələyə qədər dağıdıcı ünsür kimi iştirak edə bilər. Ancaq İran bu müharibəyə birbaşa qatılmaz, başı daxili böhrana qarışıb.

Rəsmi Tehran Türkiyə və Azərbaycanla normal münasibətlər sisteminə qayıdır. Çünki İran rejiminin mövcudluğunun sayılı günləri qalıb. Ona görə də Azərbaycanı görüntü xatirinə dost adlandırmaqla düşmən ölkələr siyahısından çıxartmaq istəyir. Bu məqamları nəzərə aldıqda Ermənstanın silahlanması onun müharibəyə hazırlaşması anlamına gəlmir. Əlbəttə, hər bir dövlətin özünümüdafiə hüququ var. Ermənistan sülh üçün müharibəyə hazırlaşır. Yəni məqsəd güclü Azərbaycanın öz istəklərini zəif Ermənistana qəbul etdirməsinin qarşısını almaqdır”.

Sülh danışıqlarının uzanması Ermənistana əlavə vaxt qazandırır. Bu isə Ermənistana öz hərbi arsenalını yeniləməyə, məhv olmuş hərbi resurslarını bərpa etmək imkanı yaradır. Sülh müqaviləsinin olmaması və silahlanma gələcəkdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı növbəti işğalçı müharibəyə başlaması üçün zəmin yaradır.

Xatırladaq ki, Ermənistanın 2019-cu ildə “Yeni müharibə, yeni ərazilər” strategiyasını irəli sürməsi 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsinin başlanmasına gətirib çıxartdı. Bu baxımdan, yenidən silahlanma tərəflər arasında üçüncü müharibə təhlükəsini artırır. Natiq Mirinin sözlərinə görə, erməni hakimiyyəti danışıqlardan yayınmaqla zaman qazanmaq istəyir. Amma dağılmış Ermənistan ordusunu yenidən formalaşdırmaq və müasir vəziyyətə gətirmək üçün on illər lazımdır:

“Bu zamanı isə Ermənistana heç kim vermək istəmir. Ermənistan rəhbərliyi həm qlobal, həm də geosiyasi vəziyyətin dəyişəcəyinə ümid edir. Bir tərəfdən Qərbin sifarişi ilə Rusiyanı Ermənistandan sıxışdırıb çıxarmaq istəyir. Bununla da Paşinyan Qərbin Ermənistanda yerləşməsini və güclənməsini təmin etməklə öz hakimiyyətini, eləcə də öz ölkəsinin təhlükəsiliyini təmin etmək məqsədi güdür. Digər tərəfdən, bu zamanı qazanmaqla və Rusiyanı tədricən təsirsiz hala gətirdikdən sonra Zelenski hakimiyyətinin Ukraynada etdiklərinin eynisini həyata keçirmək istəyir. Yəni Zelenski Rusiyaya qarşı beynəlxalq koalisiya yaratdığı kimi Paşinyan da bu modeli Azərbaycana qarşı etmək istəyir.

Ancaq Azərbaycan Rusiya deyil, ölkəmizin işğalçı niyyəti yoxdur. Üçüncüsü, Qərb, Avropa əhəmiyyətli geosiyasi əhəmiyyətə malik Azərbaycanı itirmək fikrində deyil. Ona görə də Ermənistanın qazanmaq istədiyi zaman hərbi deyil, daha çox siyasi xarakterlidir. Çünki yaxın perspektivdə Ermənistan ordusunu müasir standartlara uyğunlaşdırmaq qeyri-mümkündür. Bunun üçün ilk növbədə, Rusiyanın qalıqlarını Ermənistan ordusundan təmizləmək lazımdır. Eyni zamanda, Azərbaycan da öz silahlı qüvvələrini gücləndirir. Zaman müqayisə olunmayacaq dərəcədə Azərbaycanın xeyrinə işləyir. Əgər kimsə bunun əksini düşünüb axmaq səhvə yol versə, Ermənstanın məhvinə gətirib çıxara bilər”.

Ermənistan hazırda sərhədlərin təhlükəsizliyini Fransa başda olmaqla Avropa İttifaqı missiyasına həvalə etmək, hərbi arsenalı isə Rusiyanın başqa alternativləri ilə əvəz etmək siyasəti yürüdür. Bu isə Kremllə Paşinyan hakimiyyəti arasında gərginliyi artıra bilər. Natiq Miri bildirdi ki, rəsmi İrəvanın məqsədlərindən biri Rusiyanı Ermənistandan çıxartmaqdır:

“Ötən il Avropa İttiaqının müşahidə missiyasını iki aylığa Ermənistana gətirməkdə məqsəd uzunmüddətli gəlişi təmin etmək idi. Buna da nail oldular və Fransanın sayəsində 100 nəfərlik missiya gətirdilər. Bu missiya Ermənistanda həm də kəşfiyyat məlumatları toplamaqla məşğul olacaq. Digər hədəflərdən biri Kollektiv Təhülkəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının missiyasının sərhədə gəlməsinin qarşısını almaqdır. Nəticədə, perspektivdə İran və Türkiyə ilə sərhədini ya Ermənistanın öz qoşunları, ya da Avropa missiyası mühafizə edəcək. Bu da Rusiya qüvvələrinin Ermənistandan sıxışdırılmasına yönəlib. Artıq Qərb Ermənistanda yerləşməklə Rusiyanı bir çox proseslərdən kənarlaşdırmağa nail olub. Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin tənizmlənməsində Rusiya 10 noyabr Bəyanatının içinə sıxışdırılıb. Sənəddə Zəngəzur dəhlizinin açılması və ora Rusiya qoşunlarının yerləşdirilməsi ilə bağlı bənd var. Ermənistan bunu yerinə yetirməkdən imtina etdi, Rusiya isə heç nə edə bilmir.

Sərhədlərin delimitasiyası ilə bağlı komissiya yaradılsa da, bu məsələ Rusiyanın iştirakı olmadan müzakirə olunur. Azərbaycan və Ermənistan müzakirələri onlayn-diplomatiya vasitəsilə həyata keçirir. Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərində Rusiya yoxdur. Ona görə də Rusiya Qarabağda son günlər təxribatlara əl atır. Çünki Rusiyanın Cənubi Qafqazda hərbi iştirakının əsas təməli Qarabağdır. Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxması 102 saylı hərbi bazanın da Ermənistandan çıxmasına yol açacaq. Üstəlik, Qərb Ukrayna cəbhəsində baş verən prosesləri Cənubi Qafqaza transformasiya edir. Yəni Rusiyanı Cənubi Qafqazdan çıxarır. Azərbaycan Laçın-Xankəndi yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsi qursa, təchizat yollarını nəzarətə götürsə və antiterror əməliyyatı keçirsə, Rusiyanın Qarabağda fəaliyyəti bitəcək.

Bu məsələdə nə Avropa İtifaqı, nə ABŞ Azərbaycanın əleyhinədir. 2020-ci ilin dekabrında Brüsseldə Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə keçirilən danışıqlarda Azərbaycan və Ermənistan arasında bəyannamədə deyilir ki, kommunikasiya açıldıqdan sonra onun keçdiyi ərazidə həmin ölkənin suverenliyi təmin olunur. Yəni Zəngəzur dəhlizinə Ermənistanın dövlət strukturları, Laçın dəhlizinə Azərbaycan nəzarət edəcək. Ona görə də sərhəddə nəzarət mexanizmi tam legitimdir. Separatçıları silahlandıran sülhməramlıların Qarabağda qalmaq ehtimalı azalır”.