Azərbaycanda edilmiş süni mayalanma yolu ilə alınmış hər buzova görə subsidiyanın verilməsi üçün yaradılan respublika komissiyasının tərkibindən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Respublika Baytarlıq Laboratoriyasının nümayəndəsi çıxarılıb.
Trend-in məlumatına görə, bununla bağlı Nazirlər Kabinetinin 2015-ci il 24 dekabr tarixli 401 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Süni mayalanma yolu ilə alınmış hər buzova görə subsidiyanın verilməsi Qaydası”nda dəyişiklik edilib.
Kənd təsərrüfatı nazirinin müavininin rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərən respublika komissiyasının tərkibində hazırda Maliyyə Nazirliyinin, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin, Dövlət Statistika Komitəsinin, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Baytarlıq Nəzarəti Xidmətinin nümayəndəsi təmsil olunur.
***
Xatırladırıq ki, “Təzadlar” hələ ötən il bu barədə geniş araşdırma yazə dərc etmişdi. Məlum olurdu ki, hər yeni doğulan buzova görə verilən 100 manat subsidiyaya da göz dikilirmiş. Nəticədə baytarların başı buzovlara yox, 100 manatı ələ keçirməyə qarışıb, fermerlər verilən pulu da ala bilmirmiş. Hətta bizə məlumat verilmişdi ki, “pripiska” o həddə çatmışdır ki, subsidiyaları yemək üçün hər il yalandan on minlərlə buzovun doğulub danaya çevrildiyi də rəqəmləşdirilirmiş…
Aşağıda həmin yazını təkrar təqdim edirik:
Süni mayalanmada süni problemlər-subsidiya niyə verilmir?
Tarix: 7/5/2017
Süni doğulan buzovların adına ayrılmış büdcə vəsaitlərinə nəzarət mexanizmi necədir?
Azərbaycan Dövlətinin bəlkə də daha çox başını sığalladığı, qayğısını çəkdiyi, hətta nazı ilə oynadığı bir sahə var: kənd təsərrüfatı!
Dövlətin fermerlərə məlum diqqət və qayğısının içərisində biri də var: süni mayalanma ilə buzovu doğulan hər bir inək sahibinə 1 buzova görə 100 manat pul verilir. Verilirmi, yaxud necə verilir?
Xatırladaq ki, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2015-ci il 24 dekabr tarixli 401 nomrəli qərarı ilə “Süni mayalanma yolu ilə alınmış hər buzova gorə subsidiyanın verilməsi Qaydası” təsdiq edilmişdir. Həmin qayda ilə yüksək məhsuldar genetik potensialı olan heyvanların baş sayının artırılması və bu sahəyə marağın gücləndirilməsi üçün süni mayalanma yolu ilə alınmış hər baş buzova görə heyvan sahiblərinə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına subsidiyanın verilməsi prosedurları müəyyən edilir. Qaydaya uyğun olaraq 2016-cı ilin oktyabr ayından heyvan sahiblərinə subsidiyanın verilməsinə başlanılmışdır. Belə ki, 2016-cı ildə 7449 nəfər heyvan sahibinə süni mayalanma yolu ilə alınmış hər baş buzova görə 100 manat olmaqla 8529 baş buzova ümumilikdə 852 min 900 manat, 2017-ci ilin yanvar ayında isə 3729 nəfər heyvan sahibinə süni mayalanma yolu ilə alınmış hər baş buzova görə 100 manat olmaqla 4407 baş buzova ümumilikdə 440 min 700 manat subsidiya verilib. Növbəti aylar üzrə isə subsidiya veriləcək heyvan sahibləri və süni mayalanma yolu ilə alınmış buzovların sayı hal-hazırda müəyyənləşdirilir.
Bəs subsidiyalar niyə sahibinə çatdırılmır?

Kənd təsərrüfatı Nazirliyində rəsmən etiraf edirlər ki, ictimai nəzarəti gücləndirmək və şəffaflığı təmin etmək məqsədilə hər bir ay üzrə subsidiya verilmiş heyvan sahibləri və süni mayalanma yolu ilə alınmış buzovların sayı, o cümlədən süni mayalanma yolu ilə alınmış hər buzova görə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına veriləcək subsidiya məbləğinin ödənilməsinin təmin edilməsi üzrə Respublika Komissiyasının iclasının protokolu Nazirliyin rəsmi internet saytınıda yerləşdirilir.
Elə biz də «Təzadlar» olaraq həmin siyahıda adları keçən maldarlarla canlı bağlantı yaratdıq, onların dərdini dinlədik, subsidiyaları alıb-almadıqları ilə maraqlandıq.
Bəs süni yolla buzov alan fermerlərə dövlətin ayırdığı həvəsləndirici vəsait vaxtında verilirmi? Yaxud, bu sahədə şəffaflıq necədir, ümumiyyətlə, süni mayalanma ilə buzov alınması işinə nəzarət mexanizmi nə dərəcədə təkmildir? Nazirliyin rəsmi saytında yerləşdirilmiş və 2017 -ci ilin əvvəlində süni mayalanma yolu ilə buzova sahib olmuş fermerlərlə söhbət etdik( bütün söhbətimiz diktofona yazılmışdır). Beləliklə, Bakının Abşeron, Sabunçu, Suraxanı, Xəzər, həmçinin bölgə rayonlarımızda süni mayalanma yolu ilə alınmış buzovlara görə verilən subsidiyaların ödənişini araşdırdıq.
Budur, Abşeronun Fatmayı kənd sakini Həsənov Dəyanət Abtalıb oğlunun 055-303-30-37 mobil telefonuna zəng vururuq (Söhbətimiz şirin alınsın deyə zəng etdiyimiz fermerlərə qonşu kənddən olduğumuzu deyirik). Məlum olur ki, Dəyanət Həsənovun 1 buzovu süni maylanma yolu ilə əldə edilib, Nəriman adlı baytar həkim mayalandırıb, lakin buzov «vaxtsız dünyasını dəyişib». Amma Dəyanət Həsənov hələ də subsidiyasını ala bilmir, hər dəfə banka gedir, amma deyirlər ki, pul köçürülməyib, səbəbini isə deyən yoxdur.
Goradil kənd sakini Hüseynov Səxavət Nəsir oğlu da bir buzov saxlayır. Onun da inəyini Nəriman adlı həkim mayalandırıb. 4 aydır buzov doğulub, amma pulunu ala bilmir.
Atyalı kənd sakini Əliyev Haqverdi Telman oğlunun mobil telefonuna zəng vururuq, onun isə 3 buzovu doğulub. 300 manat yardımı isə 3 aydan çoxdur ala bilmir.
Fatmayı kənd sakini Kəmalə Məmmədovanın da 1 buzovu var. Amma o da neçə aydır subsidiyanı ala bilmir…
Ümumiyyətlə, Bakı rayonlarında bu ilin fevral ayında 74 buzova 7400 manat subsidiya ayrılıb.


Kənd rayonlarımızda süni doğulan buzovların ünvanına süni münasibət…

Düşündük ki, bəlkə Bakının havasındandır, ola bilsin kənd rayonlarımızda vəziyyət yaxşı olar. Odur ki, əvvəlcə Ucar rayonunun Qəziyan kənd sakini Həsənova Zibeydə Əbil qızının 050-419-16-08 mobil telefonuna zəng vururuq. 1 buzovu doğulub, amma yazıq buzovun «adamı olmadığı üçün» subsidiyasını vermirlər…
Beyləqan rayonunun Aşıqalılar kənd sakini Saleh Şıxəliyevin isə 4 buzovu süni mayalanma yolu ilə dünyaya göz açıb, 400 manat pul almalıdır. Amma hələ də ala bilməyib…
Bu dəfə Beyləqanın Şərq kəndinin sakini Buqrat Seyidəliyevin 051-692-62-14 mobil telefonuna zəng vururuq. Onun isə 3 buzovu süni maylanma yolu ilə doğulub. 300 manat pulunu hələ də ala bilmir.
Bu dəfə Beyləqanın Qaradağlı kənd sakini Nəbi İsmayılovun 050-416-27-06 mobil telefonuna zəng vururuq. 2 buzovuna veriləcək 200 manat da gedər-gəlməzdədir…
Sonra Şamaxının, Bərdənin, İsmayıllının… fermerlərinə zəng vururuq. Eyni mənzərədir.
***
Xatırladırıq ki, fevral ayında Şamaxıda 57 buzova görə 5700, Bərdədə 241 buzova görə 24100, İsmayıllıda isə 143 buzova görə 14300 manat yardım ayrılıb. Respublika üzrə bu rəqəm milyonu ötüb… Amma bu yardımlar da kağız üzərində qalıb. Niyə? Bəs Kənd təsərrüfatı Nazirliyində yaradılmış komissiya nəyə nəzarət edir və niyə fermerlərə çatası pul ödənilmir??? Belə olan halda, hansı stimullaşdırmadan danışmaq olar? Ölkə Prezidentinin tövsiyyələri niyə eşidilməz olub???

Maldarlar süni mayalanmanın ziyanından danışdılar…

Biz hələ onu demirik ki, maldarlar süni maylanmada yerli şəraitə uyğun toxumlardan istifadə edilməsini düzgün sayırlar. Məsələn, Sabirabadlı maldar deyir ki, «Mənim inəyim istiyə və rütubətə öyrəşib, mənə isə hansısa Avropa ölkəsindən gətirilmiş cins kələ toxumu verdilər, buzov ana bətnində iri olduğundan inəyimin qarnı ona dözmədi, buzov öldü, inəyim isə yarımcan oldu… Axı dədə-babadan görmüşük ki, yerli kəllər daha effektlidir. Təsəvvür edin ki, xaricdən gətirilən cinc kəlin toxumunu bizim yerli heyvanlara yükləyirlər, sonradan inəyin bətni həmin toxumu böyütməyə dözmür, inəyin özü təhlükədə qalır. Odur ki, bizim kənddə hamı artıq bu süni mayalanmadan imtina edir, yerli kələlərdən istifadə edirlər… Bəzən gülməli vəziyyət alınır: inək buzovu doğur, baxır ki, buzov nə ona oxşayır, nə də örüşdə «üz-gözü öyrəşmiş» kələ… Və ana buzovu qəbul etmir. Bu isə buzovların bəslənməsində ciddi problemlər yaradır…».
***
Hesab edirik ki, bu sahədə ya ciddi elmi araşdırmalar və yerli şəraiti öyrənmə çatışmır, ya da subsidiya maraqları bəzi məmurları xaricdən süni toxum gətirmək kimi biznesə həvəsləndiribdir, buna görə də vəziyyət bir-birinə qarışıb… Bütün dünyada süni maylanmadan istifadə olunur. Amma gərək gələcək buzov da, onu qarnında böyüdəcək inək də eyni cinsli olsun. Yoxsa bizim yerli şəraitə alışmış inəklərə Avropanın cins kəllərinin toxumunu yerləşdirmək hansı səmərəni verə bilər???
Mövzuya qaydılacaq.