Azərbaycan türkünün əcdadları və ərəb ideologiyası
Bu gün, 12:04

FƏSİL 1. Qədim köklər və türkün yaranışı
Azərbaycan torpaqları min illər boyu türk tayfalarının məskəni olub. Hunlar, Sabirlər, Xəzərlər və Bulqarlar burada məskunlaşıb həm hərbi, həm də mədəni iz buraxıblar. Onlar azad tayfalar idi – başqasına qul olmur, başqasını da qul etmirdilər.
Bu torpaqlarda Atropatena və Qafqaz Albaniyası kimi qədim dövlətlər mövcud idi. Burada yaşayan tayfalar türklərlə qarışaraq gələcəkdə Azərbaycan xalqının əsasını təşkil etdilər.
Türkün dövlətçilik ənənəsi çox qədim idi: xaqanlıq sistemi, hərbi quruluş və “törü” qanunları xalqın şərəfini qoruyurdu.
FƏSİL 2. Tenqri dini – insanın azadlığı və şərəfi
Ərəb işğalından öncə türklərin əsas inancı Göy Tanrı (Tenqri) dini idi. Bu inanc insanı azad, şərəfli və dəyərli sayırdı.
İnsan: Heç kim qul deyildi, hər kəs Tanrının azad övladı idi.
Azadlıq: Azadlıq müqəddəs idi; onu əlindən almaq Tanrıya qarşı çıxmaq sayılırdı.
Qadın və ana: Qadın ailənin və tayfanın müqəddəs dirəyi idi. Döyüşdə və cəmiyyətdə hörmətli rol oynayırdı.
Tək arvad: Kişi yalnız bir arvadla ailə qura bilərdi; qadının hüquqları qorunurdu.
Təbiət: Günəş, Ay, Su və Torpaq müqəddəs idi; təbiəti qorumaq borc sayılırdı.
Qanun və ədalət: “Törü” qanunları yalana, zülmə və qorxaqlığa qarşı idi; cəsarət və ədalət ən böyük dəyər idi.
Tenqri dini türkü şərəfli, azad və təbiətlə harmoniyada saxlayırdı.
FƏSİL 3. Ərəb işğalı – qılınc, qan və zorla islamlaşdırma
VII əsrdə ərəb orduları Azərbaycan torpaqlarına hücum etdi. Bu hücum həm siyasi, həm də dini və mədəni işğal idi. Ərəblər İslam dinini zorla yayaraq, insanları itaətkar və sosial olaraq əsir vəziyyətinə saldılar.
Ərəblərin siyasəti üç istiqamətdə idi:
1. Vergilər: Cizyə və xarac adı ilə ağır vergilər qoyuldu. İslamı qəbul etməyənlər ikiqat ödəyirdi.
2. Köləlik və cariyəlik: Qadınlar və uşaqlar əsir alınaraq kölə və cariyə bazarlarına aparılırdı. Oğlan uşaqları zorla orduda döyüşməyə məcbur edilirdi.
3. Zorla islamlaşdırma: İnsan azadlığı məhdudlaşdırıldı; soruşmaq və sorğulamaq günah sayıldı.
3.1. Qadınların vəziyyəti
Qadınlar əsir alınır, cariyə kimi satılır, sosial və hüquqi statusları əhəmiyyətini itirirdi.
Tək arvad qaydası yoxa çıxır, çox arvad və itaətkar qadın modeli İslam dini ilə yayılırdı.
3.2. Kişilərin vəziyyəti
Kişilər zorla döyüşə aparılır, bəzən öz torpaqlarına qarşı döyüşdürülürdü.
Azadlıq və şərəf anlayışı əvəzində “Allahın qulu” mövqeyi gətirilirdi.
FƏSİL 4. İslam dini və çox arvad, qadın haqları
İslam dini ilə çox arvadlılıq geniş yayıldı:
Kişi birdən çox arvad ala bilərdi (1–4).
Qadınların hüquqları məhdudlaşdırıldı; artıq qadın ailədə yalnız itaətkar və sosial vasitə rolunu oynayırdı.
Tenqri dini dövründə qadın müqəddəs və şərəfli idi; İslam dini ilə onun şərəfi azaldıldı.
İnsan azadlığı və ailə sistemi ciddi şəkildə dəyişdi.
Sosial şəbəkələr üçün qısa müqayisə:
Tenqri dini vs İslam dini:
Əcdadlarımız Tenqri dini ilə şərəfli, azad və qadın hüquqlarını qoruyan cəmiyyət yaratmışdı.
İslam dini isə çox arvad, itaətkar qadın və köləlik anlayışını gətirdi. Bu gün milyonlar həmin ideologiyaya aşiqdir.
FƏSİL 5. Türk ruhu və ərəb/İslam ideologiyasının ziddiyyəti
Türklərin azadlıqsevər və döyüşkən ruhu ilə İslam dininin təbliğ etdiyi itaət və təslimiyyət fəlsəfəsi daim qarşı-qarşıya gəldi.
Türklər islamı qəbul etsələr də, heç vaxt ərəb ideologiyasına tam təslim olmadılar:
Səlcuqlar: Türk hərbi gücünü önə çıxardılar.
Atabəylər: Qafqazda güclü dövlət qurub ərəb dini təsirini minimuma endirməyə çalışdılar.
Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu: Dövləti türk tayfa ənənələri üzərində saxladılar.
Səfəvilər: Şiəliyi dövlət dini etdilər, amma milli dövlətçilik ruhunu yaşatdılar.
Buna baxmayaraq, İslam dininin kölgəsi xalqın düşüncəsini əsrlərlə məhdudlaşdırdı.
FƏSİL 6. Müasir nəticə və seçim
Bugün Azərbaycan türkləri qarşısında sual dayanır:
Biz öz əcdadımızın şərəfli Tenqri mirasına – azadlıq, şərəf, ədalət və qadın hüquqlarına qayıdacağıqmı?
Yoxsa əsrlərdir davam edən İslam dininin kölgəsində qalacağıqmı?
Bugün milyonlarla insan İslam dininə aşiqdir – o dini ki, əcdadlarımızı kölə, cariyə edən, qadınları itaətkar edən, kişiləri zorla döyüşçü edən bir sistem idi.
⚡ Son söz:
Əcdadlarımız azad doğulub şərəflə yaşadılar. İslam dini bu azadlığı zəncirləməyə çalışdı – qadını cariyə, uşağı qul, kişini zorla döyüşçü etdi, çox arvadı yaydı. Biz ya bu kölgədən çıxacağıq, ya da gələcəyimizi də itirəcəyik. Bu gün milyonlar isə həmin köləlik ideologiyasına aşiqdir.
Sorğulamaq