Ünvanlı sosial yardımla bağlı yeni qaydalar kasıbların xeyrinədir yoxsa ziyanına?
selimmuslumov1İlk əvvəl onu bildirək ki, Səlim Müslümovun 3 ildir pafoslu danışmağına baxmayaraq onun rəhbərlik etdiyi Nazirlik ortaya sanballı nəsə çıxara bilmədi. Köhnə qaydaları kopiya edərək, onlara bir-iki əlavə etməklə işlərini bitmiş saydılar. Görünür bundan yaxşı nəsə etməyə qabiliyyətləri də çatmadı. Çünki başları ünvanlı sosial yardım sistemindən kasıbların, əlillərin, kimsəsizlərin yardım pullarını mənimsəməyə möhkəm qarışıb. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin son islahatları ilə bağlı cumhuriyyet.az olaraq aparılan təhlili diqqətinizə çatdırırıq:
Səlim Müslümov ünvanlı sosial yardımla bağlı elektronlaşmanı böyük pafosla cəmiyyətə sırıdığına görə hamı oturub elə səbirsizliklə gözləyir ki, yardım üçün müraciət elektronlaşdıqdan sonra onlar evdə komputerin qarşısında oturub müraciət etməklə asanlıqla yardım ala biləcəklər. Belə fikirləşənlər bilməlidirlər ki, əsla belə olmayacaq. Yeni qaydalarda olan şətlər bunu deməyə əsas verir. Səlim Müslümovun pafoslu çıxışlarına da aldanmasınlar. Bu adam pis gördüyü işi pafos hesabına yaxşı təqdim etmək sahəsində peşəkardır, görüyü iş də ancaq budur: nazirliyin aparat rəhbəri Əjdər Cəbiyevi qabağa verib bütün çirkin işləri onun əli ilə gördürsün özü də çıxıb pafoslu danışmaqları ilə onları pərdələsin. Bu sadə həqiqəti bilməyənlər az qala fikirləşirlər ki, Səlim Müslümov doğurdan müsbət işlər görür. Çox keçməz belə düşündüklərinə görə yanıldıqlarını görəcəklər. Çoxları xəyal qırıqlığına uğrayacaq. Həqiqətən Səlim Müslümovla Əjdər Cəbiyev istənilən sistemdə özlərinin korrupsiya maraqlarını təmin etmələrinin peşəkarlarıdır. Onlar heç bir halda imkan verməzlər ki, əsas gəlir mənbələri əllərindən çıxsın. Buna heç kimin şübhəsi olmasın. Az müddət sonra hamı bunun şahidi olacaq.
Yeni qaydalarla bağlı əsas nüanslar isə bunlardır:
1. Ünvanlı sosial yardım almaq üçün edilən müraciətin və onun təyin olunmasının tam elektronlaşdırılması ilə bağlı deyilənlər doğru deyil. Qaydaların 2.2 bəndində yazılır: ailəni təmsil edən şəxs (bundan sonra – təmsilçi) müraciəti elektron formada və ya kağız üzərində edə bilər. “Və ya kağız üzərində” o deməkdir ki, özlərinə sərf edən adamların sənədlərini əvvəlki qaydada qəbul edə biləcəklər. Elektronlaşma güya məmur vətəndaş əlaqəsini kəsəcək. Digər tərəfdən də qaydalarda qeyd olunur ki, yardım almaq üçün müraciət edən vətəndaşların ev ünvanlarında işçilər tərəfindən yoxlamalar aparılacaq, onların maddi-məişət şəraiti qiymətləndiriləcək. Onda, bu necə məmur vətəndaş əlaqəsini kəsmək olacaq, başa düşülən deyil.
2. Əgər əvvəllər yardım almaq üçün müraciət edənlərin sənədlərinin 10 gün ərzində araşdırılması nəzərdə tutulurdusa, yeni qaydalarda bu müddət 15 günə qədər artırılıb.
3. Ünvanlı sosial yardımın verilməsindən imtina edilməsi hallarından biri kimi qaydalarda “Ərizə-bəyənnamə”də qeyd edilmiş məlumatlarda uyğunsuzluq aşkar olduqda qeyd olunub. Konkret hansı məlumatlarla bağlı uyğunsuzluq qeyd edilmədiyindən, bu onlara imkan verəcək ki, yardım təyinatı aparmaq istəmədikləri ailələrə filan məlumatınız uyğun olmadı deyərək, insanların başlarını uzun müddət yazışma ilə qatsınlar.
İkinci bir imtina halı kimi “ailənin adambaşına düşən kommunal və rabitə xərclərinin cəminin orta aylıq məbləği ölkə üzrə təsdiq olunmuş yaşayış minimumunun 10 faizindən çox olduqda” göstərilib. Bu isə o deməkdir ki, məsələn, 3 nəfərdən ibarət ailənin bu xərcləri təxminən 40 manatdan çox olarsa həmin ailə yardım ala bilməyəcək.
4. Qaydaların 5.22 bəndində yazılır: ailənin bəyan etdiyi adambaşına düşən orta aylıq gəliri aşağıda qeyd olunan hesablanma qaydası üzrə müəyyənləşdirilən məbləğdən az olduqda (ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası və ya sosial müavinət alan ailələr, həmçinin 2 və daha çox sağlamlıq imkanları məhdud və ya I və II qrup əlil üzvü olan ailələr istisna olmaqla) ailənin adambaşına düşən orta aylıq gəliri bu Qaydalarla müəyyən edilmiş məbləğdə götürülür:
YM(30%+11,7%+6,1%) + R + RM
Burada: YM – yaşayış minimumunun ölkə üzrə məbləği;
R – ev telefonu üçün adambaşına son 12(on iki) ay ərzində xərcinin orta aylıq məbləği;
RM – mobil telefonu üçün ailənin adambaşına son 12(on iki) ay ərzində xərcinin orta aylıq məbləği.
Bu birbaşa kasıb ailələrin əleyhinə olan bir qaydadır. Ailələrə təyin oluna biləcək sosial yardımın məbləğinin azaldılmasına və məhdudlaşdırılmasına hesablanıb. Məsələn, 2 azyaşlı uşaq və valideynlərdən ibarət 4 nəfərlik ailənin əgər yalnız bir əmək qabiliyyətli üzvü işləyib ayda 200 manat gəlir əldə etdiyi halda köhnə qaydalarla həmin ailəyə 220 manat (4*105 – 200) ünvanlı sosial yardım təyin olunurdusa, artıq yeni qaydalarla hesablandıqda bu yardımın məbləği 140-150 manatdan çox ola bilməz. Çünki hər bir ailə üzvünün orta aylıq gəliri realda olduğu kimi 50 manat (200:4) deyil, təqdim olunan hesablanma qaydasına görə məcburi olaraq 60-70 manat hesablanacaq. Bu da yuxarıda qeyd olunan aylıq gəlirə malik 4 nəfərlik ailənin hazırki dövrdə aldığı yardımın aylıq məbləğinin 70-80 manat azaldılması deməkdir.
5. Yeni qaydalara görə ailənin aldığı borc və kredit ailənin gəlirlərinə daxil ediləcəkdir. Bu dəyişiklik də aztəminatlı ailələrə təyin olunacaq ünvanlı sosial yardımın məbləğinin azaldılması məqsədi daşıyır. Bu baxımdan da, ünvanlı sosial yardımın verilməsində ailənin təhsil haqqı ödəməsi və bankda kredit öhdəliyinin olmasına görə mövcud olan qadağaların aradan qaldırılmasının da bütövlükdə müsbət dəyişiklik kimi qələmə verilməsi doğru deyildir. Bir tərəfdən həmin qadağalar götürülür, ikinci tərəfdən isə yeni maneələr yaradılır. Məsələn, ailə borc və ya kredit götürüb təhsil haqqı ödəyərsə, o halda həmin borc və ya kreditin məbləği ailənin gəlirlərinə daxil edilir. Bu isə yenə sonda ailənin yardım ala bilməməsi deməkdir. Bu qədər insanları aldadan, absurd dəyişiklik olmaz ki.
Yeni qaydalarda müsbət sayıla biləcək yeganə cəhət aztəminatlı ailəni təmsil edən şəxsə müxtəlif idarələrdən sənədlər toplamaqdan azad olmağı nəzərdə tutan elektron formada müraciət etmək imkanının yaradılmasıdır ki, onun da necə işləyəcəyi, vətəndaşlara faydalı olub-olmayacağını zaman göstərəcək.
Qeyd olunanlarla bağlı ortaya çıxan əsas sual budur: görən qaydaları bu formada dəyişdirməklə kasıb insanları hökumətdən narazı salmaqda Səlim Müslümovun güddüyü əsas məqsəd nədir?