Bir-iki gün əvvəl Gəncədə idim. Bakıdan sonra ən çox rusca danışılan şəhərin Gəncə olduğunu hələ sovet dövründən bilirdim. Burada sanki "biz də urusca bilirik, Bakıdan əskik döyülük" kimi kompleksləri o vaxtdan müşahidə etmişdim.
Bu son dəfələrdə isə Bakıdan sonra ən çox it, yəni bahalı, baxımlı əyləncə itləri gəzdirilən şəhərin Gəncə olduğunu gördüm... görünür bu məsələdə də "əskik döyülük..." şüuru rol oynayır...
Bu dəfə gördüyümü isə heç görməmişdim.
Çox əziz bir insanın qonağı idik. Məclisdə Gəncədən, Bakıdan, Moskvadan qonaqlar vardı. Bir də ata türk (azərbaycanlı), ana rus olan, Moskvada doğulub böyüyən Gəncə əsilli gözəl balalar... on yaşın altında oğlanlar... onaltı yaşlı qız... onların heç biri - Türk tarixi qəhrəmanlarının adlarını daşıyan bu balaca igidlərin heç biri ata dilini bilmirdilər... ənənəvi olaraq...
Gəncədən olan ailənin iki oğlu da qonaqlar arasında idi... onlar da rusca danışırdılar... Söhbətin əvvəli haradan başladı bilmədim... Gəncəli uşaqların anası rus qadına dedi:
- Yox, başa düşürlər, ancaq yaxşı bilmirlər, aksentlə danışırlar.
Görünürdü ki, bu "aksent" məsələsi ananın qürur mənbəyidir.
Bu qüruru üzündə ifadə edən qadının özü də rusca "aksentlə" danışırdı, hiss olunurdu ki, rus dili onun işlək dili deyil.
Moskvalı qadın russayağı "arvad" çılğınlığı ilə dedi:
-Necə yəni?! Bu uşaqlar azərbaycanlıdırlar, Azərbaycanda yaşayırlar və Azərbaycan dilini bilmirlər... mən bunu başa düşmürəm... bu, nə deməkdi?!
Gənc qadın, xoş simalı, göyçək, gəncəli ana rus qadının etirazına incə-incə gülümsünməkdə, bəzi izahlar verməkdə idi...
Həmin gün, həmin məclisdə axşama kimi o rus qadın soyuq mavi gözlərini bərəldib bəlkə dörd-beş dəfə səsini qaldıraraq eyni söhbətə qayıtdı:
- Mən heç cür anlaya bilmirəm... Necə ola bilər ki azərbaycanlı Azərbaycanda doğulur, böyüyür, yaşayır və Azərbaycan dilini bilmir? Mən bunu anlamıram... bu necə olur?
Gənc qadın isə gülə-gülə: "onlar böyüyüb Rusiyaya gedəcəklər" dedi.
Rus qadın bir az da coşdu:
- Qətiyyən anlamıram! Axı bu uşaqlar Azərbaycanda yaşayır... azərbaycanlıdırlar...
Gənc qadın yenə incə-incə gülür və rusun hayqıran soruları qarşısında qısıq səslə izahlar verirdi. Onun dediklərinin bəzilərini eşidir, bəzilərini eşitmirdim. Məsafəli oturmuşduq... rusun səsi isə aləmi başına götürmüşdü...
Olaya uzaqdan tamaşa edirdim...
Məni bilirsiniz nə maraqlandırırdı? Gənc qadın rus qadının hayqıraraq söylədiyi bu ağır sualları qarşısında, görəsən, hansı hissləri keçirir? Ümuniyyətlə, hər hansı bir hiss, rahatsızlıq, utanc yaşayırmı?
Çox istəyərdim bunu ondan soruşum.
Amma belə bir fürsətim olmadı... uzaqdan gördüyüm isə həyat verib böyütdüyü oğullarına ana dilini, dövlət dilini öyrətməyi lazımsız hesab edən, "aksent" sevinci yaşayan bir qadının... nə analığını, nə vətəndaşlığını, nə kimliyin idrak etmiş birinin məmnun təbəssümü idi...
Mehriban Vezir
Teref.az