Oğuz Boylarından olan Alayuntlu, Çin yıllıklarındaki en dikkat çeken Türk Boylarından biridir. Ha la yun log Turks, Alat, Ala-at, Ala, Alachin, Alagchin, Alchin, Alchi, Alayontli, Ulayundluğ gibi söyleniş biçimleri vardır ve hepsi mitolojik bir At'a gönderme yapar. Bu boy eski Baktriya yazıtlarında bile adı geçen kadim bir Türk boyudur.
Halaç ya da Kalaç Türkleriyde soydaş oldukları ve onların Ak Hunların ve Türk Şahi Tiginlerinde atası oldukları söylenir. Alat boyunun etnik adının Farsça, Arapça ve Bactrian kaynaklarında Halaç veya Kalaj olarak çevrildiği kayıt edilir.
Çin kaynaklarından birinde, Xiongnu-Hun Chanyu'sundan (Çanyu, Şanyu) MS 349-370, Hèlàitóu yani "Alat başkanı", "Alat kabilesinin lideri" şeklinde bahsedilir. Çin yıllıklarına göre, Güney Xiongnu Alat Boyu Alaşan Dağları ya da Narym Nehri'nin havzasında yerleşmişti.
Abulgazi'nin Alachin Boyu ile alakalı açıklamasında onların, Angara Nehrinin kaynağı olan Yenisey boyunca ve Çinli tarihçiler tarafından "Kuzey Denizi" olarak adlandırılan Baykal Gölü'nün doğu kıyısında yaşadığı kaydedilmiştir. Angara nehrinin ağzında deniz (Baykal) kıyısında göçebe boyların yaşadığı yerleşimlerle çevrili büyük bir şehir olarak anlatır. Bu şehrin adının ise Alakchin olduğunu kaydeder. Atlarının çok olduğunu ve sadece Benekli Alacala Atlarının olduğunu söyler.
Kadim Alat Boyunun torunları şimdi Çin'de, Altay'da, Rusya, Kazakistan, Özbekistan, Türkiye, Kafkaslar, İran platosunun doğu kesiminde yaşıyor.

Alachin ve Alagchin kelimelerinin, bu boyu ifade eden "Alacalı Benekli At" anlamına geldiği söylenir. Bu iki kelime Yakut mitlerindeki Ağaç Tanrıçası, Alahchin Hatun (Алахчын) ile de benzerlik gösterir. Alahçın yada Kübey Hatun Kayın Ağacının Tanrıçasıdır yani Ağaç Tanrıçasıdır.
Alaca at tamamen Türklerin savaş atını tanımlamak için kullanılır ve Alaca atları sadece Türkler yetiştirir.
Nuray Bilgili.
Teref.az