M. Weller: "Sivil xalqların soyqırıma məruz qalması - yəhudilər, polşalar, almanlar - əvvəl axır dünya ictimaiyyətinə məlum olur, lakin Bashkirlər oxumaq və yazmaq bilməıdikləriu üçün...

1920-ci ilin yaz və yay aylarında Belaya çayı boyunca Başqurd üsyançılarının, onların arvad və uşaqalrının meyidləri üzürdülər. Qırmızı əskərlər ümumiyyətlə körpələri güllələmirdilər, sadəcə onları ölmüş anaları ilə birlikdə boğurdular. Dünya bu barədə bir şey bilmədi.
1920-ci ildə sovet hakimiyyəti ilə müharibədən sonra Başqurdların sayı üçdə bir azaldı. 1897-ci ildə burda 1,5 milyon başqırdı yaşadığı halda, 1926-cı ildə yalnız 1 milyon qalmışdı.

"Beləliklə, aclığın miqyası və onun nəticələri Bashqurd bölgələrində ən qorxunc vəziyyətə gəldi. Bu, 1921-22-ci illərdə vətəndaş müharibəsi və aclığın nəticəsi idi. 1921-1922 başqaları üçün xüsusilə fəlakət oldu. Tarixçi Zelinski qeyd edir ki, "1921-1922 başqurdlar üçün xüsusilə fəlakətli oldu."

Uralin rus və tatar kənd təsərrüfatı bölgələri əhalisinin 1/5-1/6 hissəsini itirdiyi halda, başqurd əhalisinin təxminən üçdə biri aclıqdan öldü. Nəticədə, XX əsrin 20-ci illərinin ortalarında başqırlar 800 min nəfərdən az qaldılar, 1920-ci ildə Başqurd muxtar respublikasında başqırların payı 36,4% -dən 1926-cı ildə 23% -dək azaldı. Eyni zamanda, respublikada rusların sayı 1920-ci ildən 37%-dən 1926-cı 40%-a, tatarlar 1920-ci ildə 15% -dən 1926-cı ildə isə 19%-a qalxdı.

1730-cu ildə Kazan qubernatoru A.V. Volinskiy "Rusiya İmperatorluğunda Başqırların probleminə dair qeyd" adlı bir əlyazma təqdim etdi. Bu qeydlərdə o, bir çox tədbirləri qeyd edərək yazırdı:
Bir tərəfdən Başqırlarla Qazaxl, Qaraqalpqqlar və Başqırdıstana köçmüş bütün xalqlar arasında düşmənçiliyi artırmalı;
Başqortstanda böyük müntəzəm ordunun qüvvələri yerləşdirilməli;
Başqırların sayını 2 dəfə azaltmalı və s.
1734-cü ildə Senatın baş katibi İ.K.Kirillov bütün bu təklifləri nəzərə alaraq, Başqırdıstanda müstəmləkə siyasətinin canlandırılmasına dair geniş plan hazırladı
Alfiya Uzyanbayeva
Teref.az