İŞİD-in 2013-2015-ci illər arasında apardığı qeyri-qanuni qazıntılar zamanı Suriyanın Rakka şəhəri yaxınlığında yerləşən qədim Sura şəhərində üzə çıxarılan kitabə, Qərbi Hun İmperatorluğunun Yaxın Şərqdə məlum olan ən qədim yazılı izi kimi qiymətləndirilib.
İŞİD-in 2013-2015-ci illər arasında qeyri-qanuni qədim əşyalar bazarından gəlir əldə etmək məqsədi ilə Surə qədim şəhərində apardığı qeyri-qanuni qazıntılar zamanı təsadüfən tapılan antik sütun parçasının üzərindəki kitabə, tarixdən qalan ilk məlum yazılı tapıntıdır. Qərbi Hun İmperiyasının ən qədim izi tapılmışdır.
Fransız alimin göndərdiyi fotolarda diqqət çəkdi
Dr. Cengiz Saltaoğlu, kitabəni ilk dəfə 2011-ci ilə qədər, vətəndaş müharibəsi və terror səbəbiylə bölgədə təhlükəsizliyin ortadan qalxdığı və qədim Sura şəhərində qazıntılara qatılan Paris Universitetinin fransız alimi Əli Othman tərəfindən oxunub. Həmin tarixdən sonra oranı tərk etməli olub.O, yerli kontaktlarının ona göndərdiyi fotoşəkillərdə İŞİD-in bölgədəki qədim şəhərdə məhv edilməsini sənədləşdirən fotoşəkillərdə diqqət çəkdiyini bildirib.
Saltaoğlu, "İŞİD-dən sonra şəhərdə elmi iş yoxdur. Buna görə də tədqiqatçılar bölgədəki yerli təmaslardan Qədim Şəhərdəki vəziyyəti onlara çatdırmalarına köməklik etmələrini xahiş edirlər. Yerli insanlar da təhlükə altında antik şəhərdə, terror mühitində bacardıqları qədər telofonla çəkiliş aparırdılar. 2013-2015-ci illər arasında çəkilmiş fotoşəkilləri araşdıran Əli Osman 2015-ci ildə bu fotoşəkillərdən birində qədim bir sütunun bir parçasını göstərir, yəni. qeyri-qanuni qazıntı çuxurunda təsadüfən aşkar edilmiş sütun fraqmenti, daha əvvəl bölgədə görünməmiş yazı sistemi var idi."
Yazı üzərində aparılan gərgin araşdırmalar işığında türk runik yazı sisteminə müraciət edən tədqiqatçılar yazının Cənubi Sibirin Yenisey bölgəsində istifadə edildiyi bilinən türk oyma növü ilə yazıldığını müəyyən etmişlər və kitabəni oxumaq üçün türkologiya alimlərinə müraciət edirlər.
“Qərbi Hun sərkərdələrindən biri kitabədə yer alıb”
Cengiz Saltaoğlu yazıda Qərbi Hun İmperiyasının sərkərdələrindən olan Kurçikin adının keçdiyini bildirib.
Saltaoğlu belə davam etdi:
"Təbii ki, kitabədə həmin şəxsin adı "Apa Kurçik" kimi keçir və bu ad 395-396-cı illərdə hunların Qafqaza yürüşünün başçılarından birinin adıdır. Burada "Apa" ' Qərbi Hun sərkərdəsi Kurçikin adıdır, köhnə türkcədə Orhun "Qərbi Hun türkcəsindəki 'Kürçik' adı bu basqına istinad edən köhnə Qərb mənbələrində yunanca uyğunlaşması və yazılışı ilə 'Kursik' olaraq qeyd olunur." dedi. Bu yazının türklərin 4-cü əsrdə 'Hun' adı ilə Yaxın Şərqdə olduğuna dair əhəmiyyətli bir sübut olduğuna diqqət çəkən Saltaoğlu, "Avropa Hunlarından ortaya çıxan ilk məlum yazıdır və Türkçənin məlum olan ən qədim yazılı sənədidir.
"Sadiq yoldaşları ona rahat yatmağa icazə verdi"
Saltaoğlu kitabənin məzmunundan çıxardığı qənaətləri belə dəyərləndirib:
“Yazının məzmununu qeyd etsəm, Kurçik adlı yüksək rütbəli hərbçi şəxsiyyətin, yəni Qərbi Hun sərkərdəsinin ölümü ilə bağlı yazıdır. Komandir Kurçik üçün “Sadiq yoldaşları (onu) rahat yatsın” adlı məzmun var.
O zaman düşünürəm ki, oradakı qarşıdurmalarda həlak olan və 395-396-cı illərdə qərbi, yəni Avropa hunlarının basqınında dəfn edilən bir hun sərkərdəsidir (tarixi mənbələrdə bu istiladan bəhs edən hun başçısı Kursik ola bilər). Qafqaz vasitəsilə Yaxın Şərqə enən baxaraq hunların belə sərkərdəsi oilub. Tədqiqatçılar və arxeoloqlar hələ də əraziyə girib tədqiq edə bilmədikləri üçün yazının son fotoşəkilləri çəkilən 2013-2015-ci illərdən sonra da qalıb-qalmadığı hələlik məlum deyil. O, yəqin ki, hələ də qədim şəhərdə qalır, lakin hansısa formada və nədənsə dağıdılıbsa belə, indi sənədləşdirildiyi üçün elm dünyası və bizim üçün mövcud olan, olmalı olan və olacaq bir kitabədir. ."

İstanbul Arxeologiya Muzeyində 3700 illik tabletin üzərində riyazi əməliyyatlar aşkar edilib
sputniknews.com.tr/