ÖNCE Türkçe öğrendi, sonra dinini, kılığını ve adını değiştirdi.
ADI ARMINIUS VAMBERY idi, Türklerin arasına REŞID PAŞA adıyla sızdı.
DEVLETIN en üst makamlarında bulunanların arasına karıştı.
PADIŞAH SULTAN ABDULHAMID’ le dostluk kurdu ve güvenini kazandı.
ANADOLU ve Ortaasya seyahatlerine çıktı.
Artık o bir derviş idi.
TAM 4 yıl Osmanlı topraklarında yaşadı. Osmanlıca’yı mükemmel denebilecek kadar iyi konuşuyordu.
HIÇ KIMSE ONDAN KUŞKULANMADI.
Herkes tarafından büyük saygı ve itibar gördü.
TA KI, yıllar sonra Londra'ya döndükten sonra anılarını yazınca deşifre oldu.
O BIR İNGILIZ CASUSU IDI!
ANILARINDA ŞUNLARI YAŞIYORDU:
"- DERVIŞ kimliğiyle aralarına girdim.
Eğer hakiki hüviyetim meydana çıkmış olsaydı, değil burada, Osmanlı Sefarethanesi'nin has itibarlı misafiri olabilmem, hayatım dahi tehlikede olurdu.
- BEN REŞID EFENDI, sefirin has misafiri ve dostu olarak bu Türk hacıları nezdinde gün geçtikçe itibar sahibi oluyordum.
- ÖYLE saf ve mert insanlardı ki, kendi hayatlarında yalan söylemedikleri için, hiç kimsenin ne sebeple olursa olsun yalan söyleyebileceğine, hele hakiki hüviyetini saklayacağına asla ihtimal vermiyorlardı.
- TÜRKLER en mert, saf ve güvenilir insanlardır. Muhataplarını da kendileri gibi bilirler ve her söylenene itimat ederler. Bilhassa dini ve manevi bahislerde kimsenin yalan söyleyeceğine asla ihtimal vermezler.
- BENIM tam bir derviş hüviyet ve şekli içinde ve alıştıkları üslup ve hususiyetlerle aralarına girdiğim Türkmenler, kısa zamanda öylesine bağlandılar ve inandılar ki, kazancımı tarif edemem.
- BIRÇOK hasta benden şifalı nefes istiyor, bazısı hekim olduğumu zannederek tedavi olma yollarını araştırıyorlar, bazısı ilaç yapmamı rica ediyorlardı.
- VE, ANCAK SORULAN SUALLERE CEVAP VERIYORDUM.
- BINLERCE kadın, çoluk çocuk, kız, ihtiyar, genç etrafımızı sardılar.
Birbirinin üstüne yığılmış bizi görmek, sevap olur diye ellerini üstümüze sürmek, ellerindeki testilerinden bizlere birer yudum içirdikten sonra bu suyu her derde şifa olarak saklamak, hayır duamızı almak için rahat nefes aldırmaz olmuşlardı.
- TÜRKMENLERIN HEPSI İSLAM' dır. Yalnız dinlerini de hakiki manasıyla bilmezler.
BİRKAC kelime din konuşan başlarına imam olur. Ben de onu yaptım.”
KAYNAK:
İNGILIZ CASUSU VAMDERY' nin GÜNLÜKLERİ
Sevda Amanova
TEREF