Yer kürəsinin tarixi 4,5 milyard ildən çox əvvələ gedib çıxır. Bu müddət ərzində planetimiz çoxlu dəyişikliklərə məruz qalıb. Yer kürəsi həmişə firavan həyatı olan dost dünya olmayıb.

Azpost.info-nun məlumatına görə, “Science Alert” elmi jurnalı yazır ki, alimlər illərdir Yer planetinin dərinliklərində gizlənənlərin sirləri açmağa çalışırlar. Bu gün buna bir addım da yaxınlaşıblar.

Ayağımızın altındakı torpaqdan təxminən 3000 kilometr aşağıda, “D təbəqəsi” kimi tanınan və uzun müddətdir quruluşu ilə elm adamlarını heyran edən sirli bir material zolağı yerləşir. Yeni bir araşdırma göstərir ki, bəzi yerlərdə nazik, digər yerlərdə qalın olan bu təbəqə ehtimal ki, qədim maqma okeanından əmələ gəlib.

Alimlər qədim Yer kürəsini maqma okeanının əhatə etdiyinə inanırlar. Ehtimal olunur ki, maqma okeanının dibindəki həddindən artıq təzyiqlər və temperaturlar bu gün D təbəqəsində görünən pozuntulara səbəb olan kimyəvi reaksiyalara səbəb olub.

Yeni elmi modelləşdirmə alimlərin əvvəllər istifadə etdiyi modellərdən bir əsas cəhəti ilə fərqlənir: Su Yerin qədim maqma okeanında mövcud olub. Suyun bu maqma okeanına təsiri əvvəllər alimlər tərəfindən nadir hallarda nəzərdən keçirilirdi.

İndi elm adamları suyun dəmir və maqnezium peroksidi əmələ gətirmək üçün minerallarla qarışdığını düşünürlər. Peroksidin dəmiri cəlb etdiyi məlumdur, ona görə də onun mövcudluğu “D təbəqəsinin” yerləşdiyi yerdə – yəni ərimiş xarici nüvə ilə mantiya arasındakı sərhəddən yuxarı dəmirlə zəngin təbəqələrin necə əmələ gəldiyini izah edə bilər.

Pekindəki Yüksək Elm və Texnologiya üzrə Qabaqcıl Tədqiqat Mərkəzinin həmmüəllifi Qingyang Hu hesab edir ki, onun və həmkarlarının tapıntıları göstərir ki, çox guman məlum dəmirlə zəngin fazanın meydana gəlməsinə maqmadakı su okeanı kömək edib.

Güman edilir ki, məhz su qalınlığı bir neçə kilometrdən on kilometrə qədər dəyişən təbəqələrdə dəmirin üstünlük təşkil etdiyi peroksidin yığılmasına səbəb ola bilər. Dəmirlə zəngin faza formalaşdıqca kimyəvi reaksiyalar müəyyən ərazilərdə cəmləşərək sirli “D təbəqəsini” əmələ gətirib.

Alimlərin tapıntıları doğru olarsa, bu, planetin daxili hissəsində gizlənmiş ultra aşağı sürət zonalarının – seysmik dalğalarını minimuma endirən sıx material sahələrinin mövcudluğunu izah edə bilər. Dəmirlə zəngin təbəqələrin həm də aşağı mantiyanın altındakı sahələri bir-birindən ayrı saxlayaraq izolyasiya effektinə malik olduğu da irəli sürülür.

Yeri gəlmişkən, alimlər hesab edirlər ki, Yerdəki maqma okeanı təxminən 4,5 milyard il əvvəl başqa bir planetlə nəhəng toqquşma nəticəsində yaranıb. Qalan parçaların bəziləri atılıb və indi Ay dediyimiz planeti meydana gətirib. Karbon, azot, hidrogen və kükürd kimi elementlərin qarışığı isə planetimizdə qalıb, daha sonra burada həyat yaranıb.

Azpost.info