Nüvə silahlarının ləğv edilməsi üzrə Beynəlxalq Kampaniya - ICAN-ın bazar ertəsi yaydığı hesabata görə, dünyanın doqquz nüvə dövləti “modernləşdirməyə davam etdiyi və bəzi hallarda öz arsenallarını genişləndirdiyi” vaxt ötən il birlikdə 91,4 milyard dollar və ya saniyədə təxminən 3000 dollar xərcləyiblər.

Hesabatın həmmüəllifi Alisia Sanders-Zakre keçən həftə Cenevrədə jurnalistlərə verdiyi açıqlamada "nüvə silahına malik dövlətlərin nüvə müharibəsinin heç vaxt qalib gələ bilməyəcəyi və heç vaxt aparılmaması ilə razılaşdıqları nəzərə alınmaqla, bu pul effektiv şəkildə israf edilir" deyib.

Məsələn, onun sözlərinə görə, ildə 91,4 milyard dollar “iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə məqsədilə 12 milyondan çox evi külək enerjisi ilə təmin edə bilər və ya iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə, biomüxtəlifliyi qorumaq və çirklənməni azaltmaq üçün qlobal maliyyə çatışmazlığının 27 faizini əhatə edə bilər”.

Hesabat göstərir ki, nüvə silahına malik dövlətlər 2022-ci illə müqayisədə 2023-cü ildə nüvə silahına əlavə 10,7 milyard dollar xərcləyiblər və bu artımın 80%-i ABŞ-ın payına düşür.

ICAN bildirir ki, Birləşmiş Ştatlar 51,5 milyard dollar xərcləyib ki, bu da “bütün nüvə silahına malik ölkələrin birlikdə xərclədiyindən çoxdur”. Daha sonrakı ən çox pul xərcləyən ölkə 11,8 milyard dollarla Çin, üçüncü ən böyük məbləğ isə 8,3 milyard dollarla Rusiyadır.

Hesabatda qeyd edilir ki, Böyük Britaniyanın “xərcləri ardıcıl olaraq ikinci il əhəmiyyətli dərəcədə artıb” və 17% artaraq 8,1 milyard dollara çatıb. Digər beş nüvə dövləti - Fransa, Hindistan, İsrail, Pakistan və Şimali Koreyanın ümumilikdə xərcləri keçən il 11,6 milyard dollar təşkil edib.

Hesabatın müəllifləri deyirlər ki, nüvə silahı istehsalına cəlb olunan şirkətlər 2023-cü ildə cəmi 7,9 milyard dollar dəyərində yeni müqavilələr əldə ediblər. Son beş il ərzində toplanmış məlumatların təhlili göstərir ki, nüvə silahına malik olan dövlətlər öz nüvə arsenallarına toplu şəkildə 387 milyard dollar xərcləyiblər.

Silahlara nəzarət üzrə ekspertlər bu narahatlıqları bölüşür və nüvə dövlətləri nüvə silahının yayılmasının qarşısını almağı hədəfləyən Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqaviləyə zidd olaraq öz arsenallarını artırmaq və silah texnologiyası əldə etmək üçün yeni silahlanma yarışının təhlükələri barədə xəbərdarlıq edir.

“Foreign Affairs” jurnalında may ayında dərc edilən hesabatda Vaşinqtonun Çinin sürətlə genişlənən nüvə arsenalına dair narahatlığına istinad edilir. Pentaqonun hesablamalarına görə, “Çin prezidenti Şi Tsinpin dövründə 2030-cu ilə qədər 1000 nüvə başlığı toplamaq yolundadır”.

Konqresin ABŞ-ın Strateji Mövqeyi üzrə Komissiyasının 2023-cü il hesabatında bildirilir ki, Çinin nüvə ekspansiyası ABŞ siyasətçilərini “ABŞ-ın nüvə qüvvələrinin ölçüsünü və tərkibini yenidən qiymətləndirməyə” sövq etməlidir.

Komissiya həmçinin Rusiyanın getdikcə artan aqressiv davranışından, o cümlədən “nüvə qüvvələrinin görünməmiş şəkildə artması, taktiki nüvə sistemlərinin şaxələndirilməsi və genişləndirilməsi, 2014-cü ildə Ukraynaya müdaxilə və ardınca 2022-ci ilin fevralında baş verən genişmiqyaslı müdaxilədən” narahatlığını ifadə edib.

Rusiyanın təsadüfi və ya qəsdən taktiki nüvə hücumu ilə bağlı beynəlxalq narahatlıqlar ötən həftə sonu İtaliyada keçirilən G7 sammitində və İsveçrədə Ukrayna sülh sammitində gündəmdə olub.