Trampın tarif “müharibələri” bu gün dünyada bir nömrəli müzakirə olunan məsələdir. ABŞ prezidenti nədən bu addımları atır – bir neçə səbəb var:
1) ABŞ bankrot olmaq ərəfəsindədir, “psevdo-sol”və qlobalist hakimiyyətlər (partiya mənsubiyyətindən asılı olmayaraq) Reyqandan sonra ABŞ-ı indiki vəziyyətə gətirdilər, borcu 36 trilyon 600 mlrd. dolları keçib. Hər il ABŞ borclar üzrə tək faizlərə 2 trilyon dollar ödəməlidir. Reyqandan sonrakı hökumətlər ancaq pul çap edərək borcu həm şişirdir, həm də faizləri qaytarırdılar. Belə yanaşma sonsuza qədər ola bilməzdi – Tramp indi pislə, çox pis arasında seçim etdi, çox pis ABŞ-ın bankrot olaması, ardınca da bütün dünyanı uzun illərə yayılan iqtisadi tənəzzülə düçür etməsi olardı, pis isə indi ABŞ iqtisadiyyatı bir az daralacaq, qiymətlər bir az yüksələcək, amma, yeni tariflərdən büdcəyə 1,2 trilyon, Maskın fəaliyyəti ilə isə büdcəyə ildə 1 trilyon dollar qənaət ediləcək ki, bu vəsait də borcu artırmadan faizləri ödəməyə, hətta yavaş-yavaş borcu azaltmağa xidmət edəcək,
2) Tariflər orta-uzun vadədə qalacaqsa, istehsalın yenidən ABŞ-a dönməsinə səbəb olacaq, bu isə yeni iş yerləri, yeni istehsal gücləri deməkdir,
3) Tariflər istənilən ölkə ilə danışıqlar üçün vasitədir, əvvəl ABŞ “artistlik” edərək ölkələrə “insan haqları, demokratiya” deyib öz maraqlarına görə güzəşt qoparıb sonra “dəyərləri” unudurdular, indi isə “demokratiya dəyənəyini” daha səmimi və açıq olan tarif “dəyənəyi” ilə əvəz edirlər.
Tramp Azərbaycana da 10% tarif tədbiq edib, gün ərzində bir neçə media qurumu bununla bağlı açıqlama istəyiblər, hətta həyacanlı suallar da verirdilər.
Həzərat, Azərbaycan iqtisadiyyatı o qədər primitivdir ki, belə tariflər ölkənin heç “buruğuna” da deyil. 2024-cü ildə Azərbaycan ABŞ cəmi 135 mln. dollarlıq mal ixrac edib, indi 10% artsa, bu əlavə 13,5 mln. dollar edir ki, ölkənin “boru iqtisadiyyatı” üçün təsirsizdir - yəni, biz nə istehsal edib satırıq, özü də ABŞ-a satırıq ki, tariflərin də təsiri olsun. ABŞ-dan ölkəmizə idxal isə 1 mlrd. 617 mln. dollardır, böyük rəqəmdir, biz “güzgü” yanaşması ilə eyni 10% tədbiq etsək, ABŞ-dan əlavə büdcəyə 161 mln. dollar vəsait cəlb edə bilərik. Amma, hökumət buna getməyəcək, həm münasibətləri korlamazlar, həm də gömrüyün işi o qədər bəsitdir ki, əlavə iş yükü yaranar, ABŞ-la bağlı ayrı hesabatlıq tələb olunar, yeni “Excel” zad açıb yorularlar. Bizdə gömrük rüsumları 0-5-15% kimi üç pilləli sistemdir, çevik deyil, ölkələrə görə fərqlənmir. Fəqrli rüsum-tarif siyasəti daha qəliz idarəetmə modelləri tələb edir – “şükür” ki, bizim hökumətin elə qəliz və effektiv işlərlə arası yoxdur...
Natig Jafarli
TEREF