"Bu yabancı bilim insanları da herkesi Türk yapmaya ammada hevesliymiş." (!)?
Bulgarların, Türk menşeli bir kavim oldukları artık genel kabul gören bir gerçektir. Bunun en açık kanıtı ise Türk Proto-Bulgar ve İdil Bulgarları'na ait çeşitli arkeolojik dil, mezar ve kitabe kalıntılardır.
Bulgarların erken tarihi, Orta Asya ve Kuzey Kazakistan'daki eski Türk boylarıyla bağlantılıdır. Bulgarlar hakkında en eski yazılı kayıt, M.S. III. yüzyılda yaşadığı anlaşılan Suriyeli Mar Abas Katinu’ya aittir. Buna göre: Bulgarlar M.Ö. 149-127 yıllarında, Kafkasların kuzeyinde yaşıyorlardı. Bu kayıt, VIII. yüzyıl Ermeni tarihçisi Moisey Khoren’li tarafından da aktarılmıştır.

Onogur boyunun Tuğluk ailesinden olan Kubrat Ogur boylarını birleştirip Büyük Bulgarya Hanlığı'nı (632-638) kurmayı başarmıştır. Kubrat'ın ölümü üzerine Büyük Bulgarya, Hazar Kağanlığı'nın baskısı neticesinde dağılmış ve Kubrat'ın oğulları arasında paylaşılmıştır.
Kubrat'ın oğlu Asparuh liderliğindeki Ön Bulgarlar Dinyeper ve Dinyester nehirlerini geçerek bugünkü güney Besarabya'ya yerleşmişlerdir. Onların yerleştiği bölge Bizans kaynaklarında "Onglos" ya da "Onklos" olarak geçmektedir. Asparuh ile gelen bu Bulgarlar, Tuna’ya doğru yönelmişler, burada, Oğuzlar ve Hunlarla karışarak, Birinci Bulgar Devleti (681-1018) adı altında, bu topraklarda hakimiyet kurmuşlardır.
Bulgarların bu devleti "I. Bulgar İmparatorluğu" diye adlandırmasının nedeni kurulan devletin Slav, Yunan ve Trakya halkını da içeren çok uluslu bir yapıya sahip olmasıdır. I. Bulgar İmparatorluğu'nun ortadan kalkmasının ardından Bulgaristan, Bizans Imparatorluğu'na bağlı (Bulgaristan theması) adı altında bir eyalet haline gelmiştir. Nitekim Bizans egemenliği sonrası, Ulahların ve Bulgarların ayaklanması sonucu II. Bulgar İmparatorluğu (1185-1396) kurulmuştur.
Ön Bulgarlar Hunlarla ilişkili oldukları için de başlangıçta Bulgar Türkleri olarak adlandırılmış ve Batı Hun grubu Türk dillerinin lehçelerinden tarihi bir dil olan Çuvaşça gruba ait Ön Bulgarca (Tuna Bulgarcası ile İtil Bulgarcasına ayrılır) konuşmuşlardı. (Bugün ölü dillerden biridir.)
Kubrat'ın 2. oğlu Kotrak Han iradesinde kuzeye göç eden Bulgarlar, Volga Nehri'ne bitişik bir hanlık kurarak İdil Bulgar Hanlığı'nın (9.yy. sonu-1236) temellerini atmışlardır. İdil Ön Bulgarları, Karahanlı Devletinden sonra 10. yy'da İslamı kabul etmiş 2. Türk devleti sayılır.

Bulgarların çoğunluğu, ilk iktidardaki Bulgar hanedanı Dulo'nun kökenini, Çinlilerin Batı Türk Kağanlığı'nın bir parçası olan ve daha sonra Kazak Kıdemli Zhuz'un bir parçası olan bir kabile olan Dulats olarak adlandırdığı eski Türk ailesi Dulu ile ilişkilendirmektedir. Dulatlar, batıya giden yolu açarak diğer göçebe Türk halklarını da yanlarında taşıyan Hunlarla birlikte Balkanlar'a girdiler. Proto-Bulgarlar, başta Dulatlar olmak üzere Batı Türk Kağanlığı topraklarından gelen Türk kavimleri, Balkanlar'da iktidardaki Dulo hanedanını kurdular ve ülkeye ve insanlara adını verdiler.
Arkeolojik kalıntılar da Bulgarların, Türk menşeli bir kavim olduğuna işaret etmektedir. Örneğin Bulgaristan'ın kuzeydoğu kesiminde, Madar köyü yakınlarında M.S. 710 civarına tarihlenen 3 metrelik bir arkeolojik kabartma ortaya çıktı. Kabartmadaki tasvir Asparuh Han'dır.
Menşei meselesi uzun zamanlardan beri tartışılan kabartmada; yüzü bize doğru bakan, uzun saçlı, elbisesi dizlerine kadar dökülen, sol elinde kadeh, sağ eliyle atın dizginlerini tutan süvari rölyefi vardır. Ayrıca süvarinin atının ayakları altında, sırtına, ucuna at kuyruğu bağlı olan kargi saplanmış bir aslan, arka yanında ise koşar vaziyette bir kurt da mevcuttur." Kabartma Bulgar Hanı Han Tervel tarafından babası Han Asparuh için yaptırılmıştır. Dulo hanedanına mensup Han Tervel, 700'den 721'e kadar Tuna Bulgaristan'ında han olarak görev yapmıştır. Ayrıca kayadaki Han Tervel rölyefi altında, Bulgar Hanlığı'nın 705 ile 801 yılları arasındaki tarihini anlatan, Grekçe harflerle Madara yazıtları oyulmuştur.
1912'de Poltava ilinin Konstantinovgrad ilçesine bağlı Malaya Pereshchepina köyünden içinde çok sayıda altından yapılmış nesnelerin olduğu bir mezar bulundu. Mezarda tam olarak kimin gömüldüğü sorusu 1980'lerin başında yanıtlandı: Mezar, Bulgar Hanı Kubrat'a aitti. Avusturyalı Dilbilimci V. Seibt ve tarihçi J. Werner cenazenin Bulgar Hanı Kubrat'a ait olduğunu; mezarda bulunan iki altın yüzük üzerindeki “Kuvrat” ve “Kuvrat patrician” monogramlarının kodunun çözülmesine dayanmaktalar.
1930 yılında eski Voznesenka köyünde (şu anda Ukrayna'daki Zaporozhye şehrinin bir parçası) bir metalurji kompleksinin inşaatı alanında Tuna havzasında Birinci Bulgar İmparatorluğu'nu kurucusu Bulgar Hanı Asparuh'un mezarı olduğu düşünülen bir mezar keşfedildi. Şans eseri yağmalanmayan hanın mezarında, üzerinde pençelerinde yılan tutan gümüş bir kupa vardı. Plamen Petkov'un araştırmasının sonuçlarına göre, Dulatların tamgası kartalın göğsüne kazınmıştı - Dulo ailesinin yonca şeklinde bir işareti ve üzerine Asparuh'un tuğrası asılmıştı.
1946 yılında Preslav kenti yakınlarındaki bir kilisede İ. Venediktov, Bulgar Türkçesine ait bir yazıt bulmuş ve bu yazıtı okuyup yayımlamıştır. Yazıt, Yunan Grek harfleriyle yazılmıştır. Yazıtın tahlili şunu göstermektedir: Yazıtta Göktürk yazıtlarında ki gibi üst üste iki nokta ve arasında rakamlarla, diğer durumlarda Bulgar Türkçesine ait kelimeler vardır.

Bazı Bulgar bilim adamları ve arkeologlar (prof. Stanço Vaklinov, prof. Dimitar Ovcharov, prof. Margarita Vaklinova, Georgi Kostov, Petr Dobrev, akad. Omelyan Pritsak, Plamen Tsonev ve diğerleri), Türklerden bağımsızlık ve özerklik kazandıktan sonra eski Türk köklerini bilinçlerinden çıkarmaya çalışsa da, iktidardaki Dulo hanedanının Orta Asya ve Kazakistan'dan geldiği teorisini desteklemektedir.
Derleyen: Sinan Acartürk
Kaynak: ("Bulgar akrabalarımız" Jamilya Stekhlikova. yvisionkz), "Büyük Bulgaristan'ın sırları ve Kubrat Han'ın hazineleri" Подробнее. milliardtatarnews), ("Tuna Bulgar Türklerinin Dili ve Kültürü Üzerine Çeviri"Reshide. Adzhumerov -Emine Atmaca. academiaedu), ("Han Asparuh ve Kurt"türkçenindirilişhareketi), ("Madara Kaya Kabartması ve Kitabeleri" Prof. Dr. Ali Ahmetbeyoğlu, İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, Sayı 35, 1994. dergipark)
Görsel: (solda; Bulgar hanı Asparuh Han'ın kaya kabarması), (sağda; Bulgar hanı Han Kubrat'ın Dulat tamgalı yüzüğü), (sol allta; Poltava kentinde Kubrat Han adına yaptırılmış Kayı boyu damgalı anıt, Ukrayna) milliardtatarnews, (sağ allta; Büyük Bulgar Hanlığı ve solda Birinci Bulgar Krallığı haritası)