Quba şəhəri (Die Stadt Kuba) - Samuel Qottlib Qmelin. Qmelin 18 yanvar (29 yanvar) 1774 tarixində burada Fətəli xan ilə görüşmüşdü. Qubanı belə təsvir edir:
Quba - Fətəli xanın yaşayış məskəni olan şəhərcik, çox kiçikdir və ətrafı cəmi bir verstə yaxındır. Şəhər otuz il əvvəl karxana daşlarından tikilmiş, müşahidə qüllələri və atəş üçün yarıqlar olan divarla əhatəyə alınıb. Şəhərin yalnız şimal tərəfində açıq qapısı var, buradan Quba çayı axır. Çayın bəndi çox dikdir və birbaşa şəhər qapılarına qədər uzanır, bu səbəbdən divardan daha yaxşı müdafiə vasitəsi sayılır. Çayın o biri tərəfində, dağlardan axan və hazırda ərimiş qar suları ilə daşqın vəziyyətdə olan bu çayın sahilində əsasən yəhudilərin yaşadığı geniş bir qəsəbə yerləşir. Şəhərə yaxın bu tərəfdə bir neçə erməni daxması var və onlardan biri mənim qalmağım üçün ayrılmışdı.
Xanın qalasında, həyətində bir neçə top yerləşsə də, qeyd edilməyə layiq bir şey yoxdur, yalnız bir fəvvarə var. Dükanlar yalnız pərakəndə ticarət üçündür. Əhalinin əksəriyyəti sünni və şiə təriqətinə mənsub tatarlar təşkil edir, bu səbəbdən Fətəli xan hər iki tərəfə meyllidir. O, açıq şəkildə özünü şiə kimi göstərsə də, ləzgi və digər tatarlarla sıx əlaqələri səbəbindən sünnilərə də rəğbət bəsləyir. Mənim yaxın münasibət qurduğum bəzi şəxslər isə onun ümumiyyətlə dini olmadığını iddia edirdilər. Quba mahalı bir neçə böyük və kiçik kənddən ibarətdir və onların əhalisi əsasən əkinçilik və heyvandarlıqla dolanır. Xanın şəhərdə olmadığı vaxtlarda idarəni bir naib həyata keçirir.
[...]
Nadirin ölümündən qısa müddət sonra Qubadan olan bir dəmirçi ortaya çıxdı və özünü gənc Şahruh kimi təqdim etdi. O, ətrafına tərəfdar toplayaraq Təbrizdə hökmdar kimi məskunlaşdı. Əsl adı Sam idi və onun xatirəsi istehza ilə “Sam şah” ləqəbi ilə yad edilir. Qubalı dəmirçinin hakimiyyəti cəmi bir ay çəkdi və 1747-ci ilin sonunda Əmir Aslan xan tərəfindən öldürüldü."
Cavid Ağa
TEREF