ESKİ TÜRK toplumunda aile yapısı ile ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmalar genellikle birbirini tutmamaktadır. Bunun sebebi ise çalışma yapan kişilerin ilgilendikleri dönemle ilgili çalışma yapmalarından kaynaklanmaktadır.
BU YAZIDA KİSACA GÖKTÜRK TOPLULUĞUNDAKİ AİLE YAPISINA DEĞİNİLECEKTİR.
TÜRKLƏR ZAMAN İÇERİSİNDE FARKLI COĞRAFİ BÖLGELERDE YAŞAMIŞLARDIR.
BU DURUM farklı toplumlarla iletişimleri sonucunda aile yapısında ve bakış açıların
da bazı değişikliklere sebep olmuş olabilir.
AMA TÜRK aile yapısının temelini ilk olarak bozkır kültürü içerisinde yaşayan GÖKTÜRKLER döneminde görüyoruz.
BU DÖNEMLE ilgili kaynağımız ise ORHUN Abideleridir. Orhun Abidelerine göre TÜRK aile yapısı şu şekilde tespit edilmiştir:
ESKİ TÜRK toplumunda ilk sosyal birlik olan AİLE, toplumsal yapının en küçük birimidir.
AİLE YAPISI kan akrabalarına dayanmaktadır. Türk toplumu ataerkil bir yapıya sahiptir.
BABA ve ERKEK otoritesi vardır. Ataya karşı gelenler cezalandırılır.
DOĞAN çocuklar ise babanın soyuna aittir. Türklerde tek eşlilik (monogami) vardır.Bazı araştırmacılara göre hükümdar siyasî sebeplerden dolayı birden fazla kadınla evlenebiliyordu.
ESKİ TÜRK ailesinde “GENİŞ AİLE” yapısı eski YUNAN, ROMA ve İSLAVLARDAKİ gibi değildir.
ESKİ TÜRKLER izdivaç için “EVLENME” veya “EVLENDİRME” tabirlerini kullanırlar.
KAŞĞARLI MAHMUT, evliliğin gerçekleşmesi için ortak iradenin söz konusunu olduğunu belirtir.
EVLENEN ERKEK veya KIZ baba evinden ayrılarak bir EV (AİLE) meydana getirir. Eski Türk ailesinde evlenen oğullar hisselerini alarak yeni bir aile kurup ayrılırlar. Baba evi ise en küçük oğlana kalır.
BOZKİR KÜLTÜRÜ büyük aile kuruluşuna uygun değildir. Türkler belirli bir toprak üzerinde kümelenip bir arada oturamazlar. Küçük aile yapısında yaşayarak daha özgür bireyler yetiştirirlerdi.
TÜRK toplumunda TÜRK KIZI hayat arkadaşını seçmede nispî özgürlüğe sahiptir.
TÜRK KADINININ ekonomik bağımsızlığının yanında hukuki bağımsızlığı da ya da söz konusuydu. KARI-KOCA arasında mal ayrılığı esas olup kadın kendi malını istediği gibi kullanmaktaydı.
ESKİ TÜRKLERDE “LEVİRATUS”evlenme biçimi mevcuttur. Buna göre babalarının ölümünden sonra oğulları üvey anneleriyle, büyük kardeş lerinin ölümünden sonra küçük kardeşlerin yengeleri ile amcalarının ölümünden sonra yeğenlerin yengeleri ile evlenmeleri hukuki bir görev olarak kabul edilmiştir.
İLK KEZ HUNLARDA görülen bu evlenme tipi GÖKTÜRKLERDE de devam etmiştir.
ESKİ TÜRKLERDE leviratusun amacı TÜRK topluluklarında dul kalan kadınları çaresiz bırakmamak, himaye etmek ve onların hayatını teminat altına almaktır.
AMA DUL olan kadın istemezse böyle bir evlilik gerçekleşmezdi.
LEVİRAT geleneği ile dul kalan kadınların aile bütünlüğü içerisinde tutulması, ailenin ortak mülkünün parçalanmasının da önüne
geçmektir. Böylece ortak mülkiyet anlayışı korunuyordu...
Sevda Amanova
TEREF