“Polisin arvadı şöbədə nə gəzir axı?!”

“Qeyrətli kişidir, düz edib”

“Yaxşı edib, bir qadın ailəsinə, ərinin işinə hörmətsizlik edirsə, o kişi düz edib”

“Kişi bezib, onun da mənliyi var”

“Ölməli insandır ki, öldürülüb, səhər çıx, axşam gəl. Evdə də şikayət eşit”

Yazını belə sözlərlə başlamaq heç də ürəkaçıcı hal deyil. Ancaq reallıq ondan ibarətdir ki, bu sözlər dünən polisin ondan şikayətə gələn arvadını elə polis şöbəsində amansızlıqla qətlə yetirməsinə sosial şəbəkədə yazılan minlərlə şərhdən sadəcə bir neçəsidir.

Dünən ölkənin gündəminə çevrilən bu məsələ ətrafında çoxsaylı müzakirələr aparıldı. Amma nəticə etibarilə əvvəlki qadın qətllərində olduğu kimi, bu dəfə də münasibət fərqli olmadı. Müxtəlif adlar altında gizlənən profil sahibləri həyat yoldaşını amansızlıqla qətlə yetirən polisə az qala, haqq qazandırdılar. Öldürülən qadınla bağlı məsələnin təfərrüratına varmadan birbaşa mərhumu ittihama keçdilər. Onların arasında çəkinmədən "Mən də belə edərdim", "Oğuldur, mənim başıma da gəlsə, bundan betərini edərdim" yazan potensial cinayətkarlar belə var.



Çox təəssüf ki, ölkəmizdə hər qətlə yetirilən qadın haqda "yəqin bunu haqq edirdi" imici hələ də bəzi təfəkkürlərdə dəyişmir. Baxmarayaq ki, bir neçə bənzər hadisədə qadınların illərlə zorakılığın qurbanına çevrilməsi, sonda isə öldürülməsi sübuta yetirilib. Elə Xanım Məmmədovanın qardaşı Aqil Əliyev də bacısının əri tərəfindən zorakılığa məruz qaldığını bildirib. Onun sözlərinə görə, mərhum bacısı ərinin belində gəzdirdiyi xidməti dubinka ilə döyülüb, buna görə də ata evinə sığınıb. Bir müddət sonra isə yenidən "hər şey düzələr" fikri ilə öz evinə qayıdıb. Ancaq hər şey daha da pisləşib. Və nəticə - polis bölməsində açılan yeddi güllə yarası... Bir sıra hallarda qadın polisə müraciət edən zaman "ailədaxili məsələdir" deyə problemə hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən də səthi yanaşılır. Qardaşının bildirdiyinə görə, işi araşdıracaq təhqiqatçı Xanım Məmmədovaya polis bölməsində heç nə olmayacağı zəmanətini də veribmiş.

Bir tərəfdə övladlarının gözü qarşısında analarını öldürən polis, digər tərəfdə isə bu ağır faciəyə yazılan rəğbət şərhləri... Bəs sosial şəbəkədə heç bir məsuliyyət hiss etməyən, zorakılığa səsləyən istifadəçilərlə necə mübarizə aparaq?



İnternet məsələləri üzrə ekspert Osman Gündüz mövzu ilə bağlı “Qafqazinfo” ya bildirib ki, real həyatda olduğu kimi virtual aləmdə də arzuolunmaz, qanunazidd hallara rast gəlirik: “İndi sosial media açıq şəbəkədir. İnsanlar bəzən bundan sui-istifadə edirlər. Qeyri-qanuni müəyyən təbliğatlar həyata keçirirlər. Bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da belə hallar var. Qarşısını almaq üçün Azərbaycan qanunvericiliyində bir sıra addım atılıb. Cinayətlə və inzibati xətalarla bağlı məsələlər qanunvericilikdə öz əksini tapıb. Bütün bunlar da məsuliyyət yaradır. Düşünürəm ki, bununla bağlı hüquq-mühafizə orqanları daha çox monitorinq aparmalıdır. Real dünya kimi virtual dünya da bunun bir hissəsidir. Ayrı-ayrı ölkələrdə artıq polis və xüsusi xidmət orqanlarında bununla bağlı ayrıca şöbələr var. İnternet üzərindən aparılan cinayətləri biz kibercinayət adlandırırıq. Bu da cinayətin bir növüdür. Mən hüquq-mühafizə orqanlarının bu istiqamətdə fəaliyyətini qənaətbəxş hesab etmirəm. İstər peşəkarlıq, istərsə də operativlik baxımından. Düşünürəm ki, bu sahə ilə bağlı qurumlarımız ciddi iş aparmalıdırlar. Peşəkarlıq artırılmalıdır və qanunazidd əməllərin qarşısı alınmalıdır. Hər hansı profil adı altında yazanlar tapılmaya bilər. Bu, bütün dünyada olan problemdir. Ancaq hər bir şəxs hər hansı virtual şəbəkədən istifadə etdikdə qeydiyyatdan keçən zaman quqlun məhsullarından istifadə edir.

Ötən gün quql bununla bağlı illik hesabatını açıqlayıb. Hesabatda göstərilir ki, bütün dünya ölkələrinin hüquq-mühafizə orqanlarından anonim vətəndaşlarla bağlı məlumatlarla əlaqədar neçə müraciət quqla daxil olub. Gürcüstandan 9 müraciət var. Təkcə bir ildə Rusiyadan 500, Türkiyədən 600 müraciət daxil olub. Məsələn, Türkiyə hökuməti quqla müraciət edib ki, yutubda qanunazidd əməllər var. Bu əməllər X adlı şəxsə məxsusdur, onun məlumatlarını mənə göndər.



Ancaq Azərbaycandan quqla heç bir dənə də olsun müraciət göndərilməyib. Mən buna çox təəccübləndim. Bu, o deməkdir ki, ya bizimkilər hər şeyi bilir, ya da maraqlı deyillər. Yalnız 2018-ci ildə quqla bir dənə müraciət edilib".

Ekspert qeyd edir ki, qlobal sosial şirkətlər olan quql, feysbuk, yutub hökumətlərdən gələn rəsmi müraciətləri nəzərdən keçirirlər: "Mən demirəm ki, qlobal şirkətlərdə hər şey yağ kimidir. Onlarda da ikili standartlar var. Amma 60-70 faiz müraciətlərə cavab göndərilib. Bu barədə 1 milyon quqla müraciət daxil olub. Təkcə Amerikadan 50 min müraciət edilib. Əgər quqla verilmiş sorğunun altında bir məhkəmənin, yaxud cinayət müstəntiqinin qərarı olsa həmin məlumatlar təqdim edilir. Bu, sadəcə bir nümunədir. Hüquq- mühafizə orqanları özləri də axtarıb tapmalıdır. Hökumətin əlində olan xeyli mexanizmlərdən biri də budur. İkinci məsələ isə, maarifləndirmə ilə bağlıdır. Bu, təkcə hüquq-mühafizə orqanının deyil, cəmiyyətin problemidir. Biz gəncləri, uşaqları qorumalıyıq. Təhsil müəssisələri, ictimai qurumlar və media maarifçilik işi aparmalıdır. Məsələn, adamın 15 yaşı var. O bilmir ki, onun yazdığı hansı məsuliyyəti yaradır. Bilməlidir ki, çağırışı hansı cinayət məsuliyyətini yaradır. Deyəcək ki, bilmədən yazmışam. Bu halda həmin şəxs inzibati məsuliyyət daşıya bilər”.

“Qafqazinfo” sosial şəbəkə profillərində cinayəti təşviq edən çağırışçılarla bağlı monotorinqlərin aparılıb-aparılmadığı barədə hüquq-mühafizə orqanlarına da müraciət edib. Bu məsələnin hazırda araşdırıldığı, gələn həftə ərzində məlumat veriləcəyi qeyd edilib.

Günel Türksoy