Cənubi Amerika, Peruda qədim arxeoloji qazıntların sərgiləndiyi bir muzey var: MUSEO PIEDRAS SAGRADAS WARO-adlanır. Rəsmi səhifəsi də budur. https://museowaro.blogspot.com/
Bu muzeydə qeyri adi qədim dövrə aid tapıntılar sərgilənir və diqqətimizi cəlb edən aşağıda, birinci fotodur. İkinci foto isə Qobustanda aşkarlanan daşdır. Eynilik təşkil edir, həm material baxımdan, həm üzərində olan işarə-simvol baxımdan.
Məlumdur ki, Qobustanda yerləşən “Qaval daşı” zərb aləti kimi istifadə edilə bilən qaya parçasıdır və hələ daş dövründə yaşamış insanların istifadə etdikləri musiqi alətidir. Səthinə zərblə vurulduqda qaval, dəf, nağara, təbil kimi səslənən həmin daşlar həm də musiqinin qədimliyindən xəbər verir.
Peruda muzeydə olan daş da eyni Qaval daşı kimidir. Səthini başqa bir daşla vuranda boşluq cingiltisi ilə cavab verir. Neolit dövründə Peruda olan eynilik, qədim sakinlər olan Keçualar ilə Qobustanda yaşayan As tayfalarının eyni biliklərə- qranit blokların birləşdirilməsi, simvol və yaradıcılıq qabliyyəti eynilik deyilmi?

İnanılmaz görünür, amma deyəsən bizim cəhalət dövrü hesab etdiyimiz, ibtidai dövr dediyimiz insanlar bərk daşları yumşaltmağı bilirmiş. Qranit, diabaz, andezit, bazalt - ən davamlı süxurları belə asanlıqla və həcmdə kəsmək, çıxarmaq, qazmaq və mişar etmək mümkün olduğunu izah etməyin başqa yolu yoxdur.
Yaxud da ibtidai insanlara bu sənəti öyrədənlər hansı ağıllı sivilizasiya olub? Axı Qobustandan Peruya qədim insanların miqrasiyası mümkün deyildi. Eyni zamanda bunun üçün ən azı 15 ildən çox vaxt lazım idi ki, yolu gedəsən. Bu isə mümkünsüz idi o dövrün vəhşi heyvan və iqlimi baxımdan.
Elm getdikcə bu cür qəribəlikləri izah etməkdə öz acizliyin göstərir. Yeni yeni arxeolji kəşflər sayəsində üzə çıxan Artefaktların sayı çoxaldıqda, insan inkişafının əvvəlki tarixi konsepsiyası barədə fikirlər yararsız hala düşür.
Ortaya isə sadə bir məntiq çıxır:
“Bizdən əvvəl Yer kürəsində bacarıqlı və düşünən varlıqlar yaşamışdır. Onları primitiv adlandırmaq isə ədalətsizlkdir!
Sivilizasiyamız hələ tarixi ədaləti bərpa etməmişdir - Nuh, Gilqamış, Mayalar, As tayfaları və sairə barədə bilikləri yenidən inkişaf etdirmək lazımdır.
Zaur Aliyev, dosent