İnsanlı kosmik uçuşlar daha moskvalıları, hətta SSRİ-dən miras qalmış ənənəvi tərəfdaşları da orbitdə saxlaya bilməz

ABŞ Prezidenti ilə Hindistanın Baş nazirinin birgə bəyanatı geosiyasətdə gərginliyi bir qədər artırdı. ABŞ-Hindistan hərtərəfli qlobal və strateji tərəfdaşlığı hind işlərində moskvalıların iştirakını əhəmiyyətli dərəcədə azaldan xüsusiyyətlər əldə edir.

Bir çox fəaliyyət sahələrindən olan analitiklər ətraflı araşdırma üçün kifayət qədər "qidaya" sahib olacaqlar. İstiqamətlərin sırası, vaciblik dərəcəsini göstərsə də, ikinci dərəcəli əhəmiyyət kəsb etməməlidir:

gələcək üçün texnologiya tərəfdaşlıqlarının planlaşdırılması;

gələcək nəsil müdafiə tərəfdaşlığının təmin edilməsi;

təmiz enerjiyə keçid üçün katalizator;

strateji yaxınlaşmanın dərinləşdirilməsi (Ukraynaya yardım və burada onun bərpası məsələsi);

qlobal artımın stimullaşdırılması;

gələcək nəsilləri gücləndirmək və insanların sağlamlığını qorumaq və s.

Beləliklə, birinci trekin başlanğıcında hər iki tərəf 2023-cü ilin yanvarında Kritik və İnkişaf etməkdə olan Texnologiyalar (iCET) təşəbbüsünün açılışını alqışladılar və birbaşa kosmosa keçdilər. Bəyanatın bu bəndində deyilir: "Prezident Bayden və Baş nazir Modi kosmik əməkdaşlığın bütün sektorlarında yeni sərhədlərə nail olmaq yolundadırlar. Liderlər yer və kosmik elm və kosmik texnologiya sahələrində artan əməkdaşlığımızı alqışladılar. NASA və ISRO 2023-cü ilin sonuna qədər insanlı kosmik uçuşlar sahəsində əməkdaşlıq üçün strateji çərçivə hazırlayır”.

Liderlər NASA-nın 2024-cü ildə Beynəlxalq Kosmik Stansiyada birgə səylər qurmaq məqsədi ilə Texas ştatının Hyuston şəhərindəki Conson Kosmik Mərkəzində hind astronavtları üçün təkmil təlim proqramını elan etməsini də alqışladılar.

Liderlər NASA-ISRO Sintetik Aperture Radarının (NISAR) Hindistanın Banqalor şəhərindəki ISRO Peyk Mərkəzinə çatdırılmasını qəbul etdilər və NISAR-ın 2024-cü ildə Hindistandakı kosmodromdan buraxılmasını səbirsizliklə gözlədiklərini dedilər.

“Hindistanın Kosmik Siyasəti 2023”ü alqışlayan liderlər, ABŞ və Hindistanın özəl sektoru arasında kosmik iqtisadiyyatın bütün dəyər zənciri üzrə kommersiya əməkdaşlığının artırılmasına, həmçinin ixraca nəzarət məsələlərinin həllinə və texnologiya transferinin asanlaşdırılmasına çağırıblar.

Prezident Bayden Hindistanın bütün bəşəriyyətin rifahı naminə kosmosun tədqiqi ilə bağlı ümumi baxışı təşviq edən Artemida Sazişlərini imzalamasını dərindən qiymətləndirdi.

İnsanlı kosmik uçuşlar daha moskvalıları, hətta SSRİ-dən miras qalmış ənənəvi tərəfdaşları da orbitdə saxlaya bilməz.

Son bir neçə ildə dörd Hindistan vətəndaşı "Soyuz"un uçuşları üçün bataqlıqlarda təlim keçib. Onlar hər biri üçün fərdi skafandr, tənəkə qutularına quraşdırmaq üçün şəxsi oturacaqlar və yataqxanalar tikiblər. Və... gələcək hind astronavtları artıq Hyustonda hazırlaşacaq və “SpaceX”dən “Crew Dragon”u öyrənəcəklər ki, gələn il Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya (BKS) gedəcəklər. Və bunun birdəfəlik fəaliyyət hesab edilməməsi üçün təcili olaraq strateji çərçivə hazırlanır.

Hindistanın kosmos siyasətində bu il açıqladığı inqilabi qərar kosmosun kommersiyalaşdırılması və kosmik iqtisadiyyatın işə salınması dəb deyil. Hindistanın Baş naziri ilə “SpaceX” sahibi arasında praktiki görüş təsadüfi deyil. Hər iki ölkənin kosmik firmaları arasında kommersiya əlaqələrinin intensivləşməsinə maneələrin başa düşülməsi, həqiqətən də ABŞ ekspert nəzarətinin ciddi normalarında və onların ötürülməsi zamanı kosmik texnologiyaların qorunması məsələlərində istisnaların yaranmasına kömək edəcəkdir.

Kosmik iqtisadiyyat olmayan yerdə (məsələn, Rusiyada) gələcək də yoxdur. Hindistanın “Artemis” müqavilələrinə qoşulmaq istəyi ümumilikdə Yer kürəsində əhalinin sayına görə ən böyük ölkənin sivilizasiya seçimini nümayiş etdirir. Avtoritar rejimlərin təkəbbürlü münasibətinin olmadığı tərəfdaşlarla kosmosun dərin tədqiqi proqramlarının lehinə mərc etmək bunu təsdiqləyir.

Texniki qarşılıqlı fəaliyyət üçün standartlar məsələlərində bərabərlik, resursların və nəticələrin ədalətli bölüşdürülməsi, Artemida iştirakçılarının kosmik fəaliyyətinin davamlı inkişafı üçün əsas məlumatların operativ mübadiləsi - bu cəlbedicidir və ruhlandırır. Nəticədə, bataqlıqlarda hiyləgərliyə yalnız sürünmək qalır.

Müəllif: Andrey Kolesnik - Kosmik fəaliyyətlər üzrə analitik, Ukrayna Dövlət Kosmik Agentliyi sədrinin keçmiş müşaviri.

Mənbə: UNİAN

Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.