ABŞ İsrail ilə Livanın sərhədində genişmiqyaslı hərbi münaqişəyə qarşı xəbərdarlıq edib. Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller jurnalistlərə deyib ki, Vaşinqton “münaqişənin gərginləşməsini” istəmir: “Bu, həm İsrail, həm də Livan tərəfinin daha çox itkisinə səbəb olacaq və İsrailin bölgədəki ümumi təhlükəsizliyini və sabitliyini ciddi şəkildə pozacaq”.

Onun sözlərinə görə, Birləşmiş Ştatlar İsrailin şimal sərhədindəki vəziyyətin mürəkkəbliyini anlayır: “Burada on minlərlə israilli “Hizbullah”ın davamlı hücumları səbəbindən evlərinə geri qayıda bilmir”.

Vaşinqton, əlbəttə ki, zəng və ya xəbərdarlıq edə bilər, amma vəziyyət gərginləşərsə, tərəflər sərt qərarlar qəbul edərsə, necə olacaq? İsrail şimal istiqamətində daha qətiyyətli addımlar ata bilərmi?

AYNA-nın suallarını tanınmış israilli ekspertlər cavablandırıblar.

Hərbi ekspert David Gendelman:

“İsrailin şimal sərhədində mövcud vəziyyət sonsuza qədər belə qala bilməz. 80 min nəfərə qədər sərhəd zolağından qovulmuş sakin var. Raketlər, tank əleyhinə sistemlər və PUA-larla davamlı hücumlar, dağıntılar, iqtisadiyyata ziyan və s. Amerikalıların irəli sürdüyü siyasi nizamlanma şansı böyük deyil, ona görə də məsələnin hərbi yolla həll olunma ehtimalı artır.

İsrail Müdafiə Qüvvələri şimal cəbhəsindəki döyüş hazırlığını böyük ölçüdə tamamlayıb, cənubda Rəfah əməliyyatı da qısa müddətdə tamamlana bilər. Buna görə də indi bu, hökumətin siyasi qərarına bağlıdır”.

İctimai-siyasi xadim, politoloq David Eydelman:

“Deməliyəm ki, “Hizbullah”la müharibə dəqiq olacaq. Bu, hətta şübhə doğurmur. Yeganə sual nə vaxt olacağıdır. 2006-cı ildə bu təşkilatla son gərginliyimiz bitdikdən sonra “Hizbullah”la yeni müharibənin olacağı məlum idi. Sonra biz onu sərhədlərdən geri çəkə bildik və şimal ərazilərinin təhlükəsizliyini təmin etdik.

Xatırladım ki, İsrail ordusu da öz sərhədlərini müdafiə edərək girdiyi Livanın cənubundan 2006-cı ildə xoşməramlılıq jesti olaraq çıxıb. Bu jest təqdir olunmadı və 2006-cı ildə “Hizbullah” İsrailə hücum etdi, sonra İsrail cavab verdi.

“Hizbullah”ın İsraillə müharibə ehtimalı “ərəb inqilabları” deyilən hadisələrin və Suriyada müharibənin başladığı anda daha da gücləndi. Bu an belə oldu: Rusiya İranla birlikdə Suriyaya böyük miqdarda silah gətirdi. Bu silahlar Livana, “Hizbullah”a göndərildi, çünki “Hizbullah” Suriya müharibəsində Əsədin tərəfində, yəni Rusiya və İranla birlikdə iştirak edirdi.

İsrail təbii ki, Livana göndərilən silah karvanlarını məhv etməyə çalışırdı. Ancaq İsrail üç karvandan ikisini məhv etsə də, biri yenə də gəlib çatdı. Və “Hizbullah”ın çoxlu silahı olduğu ortaya çıxdı. Terror təşkilatının arsenalında paslanacaq silah yoxdur. Ona görə də bu silahların “Hizbullah” tərəfindən nə vaxt istifadə ediləcəyi sualı açıq qalıb.

Oktyabrın 7-dən - HƏMAS-ın İsrailə hücumundan sonra və Qəzzada hərbi qarşıdurma başlayandan sonra “Hizbullah” bundan istifadə edib İsrailin şimalına zərbə endirmək qərarına gəlib. Təəssüf ki, İsrail hökuməti “Hizbullah”ın hücumunu dəf etmək üçün kifayət qədər hazır deyildi.

Təəssüf ki, bu gün bizim şimalda həyat faktiki olaraq mümkün deyil. İsrailin şimalı davamlı atəş altındadır və insanlar oranı tərk ediblər. İsrail komandanlığının, İsrailin siyasi rəhbərliyinin və müttəfiqlərimizin (ilk növbədə əsas müttəfiqimiz olan ABŞ-ın) qarşısında duran yeganə sual vaxtdır: bunu nə vaxt etmək lazımdır? HƏMAS-la mübarizə bitənə qədər, yoxsa daha gec?

İsraildə “Hizbullah”a güclü zərbənin endirilməsinin tərəfdarı olan çoxları hesab edir ki, vaxt hələ çatmayıb, indi HƏMAS-a son qoymaq, bu cəbhəni bağlamaq, girovları geri qaytarmaq, hazırlaşmaq və yalnız bundan sonra zərbə endirmək lazımdır. Digərləri deyirlər ki, sakinlərimizin evlərinə qayıda bilmədiyi vəziyyət dözülməzdir və buna görə də gözləmək olmaz. Bu, əslində İsrailin üzləşdiyi böyük dilemmadır.

Amerikalıların məntiqini başa düşürəm ki, əgər bu gün Livanda “Hizbullah”a güclü zərbə endirsək, o zaman məsələ bununla bitməyəcək - İran da döyüşə qarışacaq. Sonra İran, Suriya və Yaxın Şərqdəki bir çox digər proksi dövlətlərlə daha sərt toqquşma başlayacaq. Ancaq bu problemi, heç olmasa, müvəqqəti olaraq, sülh yolu ilə həll etmək mümkündürmü?

Biz İsrail haqqında danışanda ona çox vaxt ABŞ-ın proksi dövləti adlandırırlar. Belə görünür ki, İranın özünün çoxlu proksiləri var, amma bu ölkədən danışanda, bu gün Rusiya rejimini və ya başqasını təmsil etdiyini nəzərdə tuturlar. Amma eyni zamanda, Yaxın Şərqdə hər kəs müstəqil şəkildə, öz iradəsinə uyğun, ideoloji və strateji maraqlarına uyğun davranır. Budur baş verənlər. Ona görə də “Hizbullah”la müharibənin məsələlərindən biri də regionun yenidən qurulması üçün böyük müharibə məsələsidir.

Amma İran bu müharibəni 2022-ci ildən istəyir və əslində İran yanlış başlanğıca başladığı üçün HƏMAS-dan bir çox cəhətdən incidi. Tehran istəyirdi ki, oktyabrın 7-də baş verən hücum təkcə HƏMAS-dan deyil, həm də “Hizbullah”dan, Suriyadan, Yəhudeya və Samariyanın Fələstin administrasiyasından və təbii ki, İranın özündən olsun. Və o zaman bu, İsrail dövlətinin mövcudluğuna təhlükə yarada bilər. Çünki HƏMAS-ın etdikləri yalnız bəzi israillilərin həyatı üçün təhlükə yarada bilər. İranın planı baş tutmadı.

Sual olunur: Tehranın indi istədiyini etməyə dəyərmi? Və o, böyük, böyük toqquşma istəyirdi ki, bu toqquşma təkcə bizim Yaxın Şərqi deyil, həm də Cənubi Qafqazı əhatə etməli idi. O, uğur qazana bilmədi. Məsələ bu vəziyyəti necə təsirsiz hala gətirmək və Yaxın Şərqdə yeni dünya müharibəsinə səbəb olmadan onu necə həll etməkdir”.