Thomas Midgley Jr., 18 Mayıs 1889’da Pennsylvania’da doğan Amerikalı bir makine mühendisiydi. Son derece zehirli kimyasal maddelerle denemeler yapmayı severdi. Bunun neticesinde de küresel olarak, bugün karşı karşıya olduğumuz çevre sorunlarına büyük ölçüde katkıda bulundu. Bu nedenle kendisi günümüzde dünyaya en çok zarar veren mucitlerden biri olarak kabul ediliyor.
Thomas Midgley üniversiteden mezun olunca yeni kurulmuş küçük bir şirket olan General Motors’da çalışmaya başladı.
Buradaki görevi benzin için katkı maddelerinin geliştirilmesi idi. 1920’lerin başlarında Midgley, benzine tetraetil kurşunu eklemek gibi pek de mükemmel olmayan bir fikir ortaya attı. Tetraetil kurşun, nörotoksin özelliğine sahip bir maddedir. Bu maddenin fazlasına maruz kalındığında canlıların beyninde ve merkezi sinir sisteminde, onarılamayacak düzeyde tahribat oluşturur. Ayrıca kurşunun körlük, işitme kaybı, böbrek yetersizliği, uykusuzluk gibi durumlara da sebep olduğu bilinmektedir. Bu tür etkiler özellikle çocuklar üzerinde daha fazla gözlemlenmektedir.
İlk GM Chevrolet modeli.
Thomas Midgley, kurşunun tüm bu yan etkilerini bilmesine rağmen, arabaların sarsılma sorununu azaltmak adına düşüncesini eyleme geçirdi. Aslında arabadaki sarsılma sorununu önleyebilecek tek katkı maddesi vuruntu önleyici tek madde tetraetil kurşun değildi. Etil alkol de (etanol) aynı etkiyi yapıyordu. Üstelik etanol kullanımında egzozdan atılan hidrokarbon ve karbon monoksit kirliliği yüzde 15 daha az oluyordu. Ancak etanol kullanımı karlı bir iş değildir. Etanolün herhangi bir patenti olmadığı için herkes üretilebilir. Ancak tetraetil kurşun için aynı şey geçerli değildir.
Yürütülen reklam kampanyalarının neticesinde bu benzin bir anda popüler oldu. Üretim fabrikalarında işçilerin kurşun zehirlenmesinden ölmesi ya da sakat kalması bile üretimi yavaşlatmadı. 1924 yılında da halkın gözündeki kurşun algısını değiştirmek için reklam kampanyalarında bu benzine bir kadın adı verilmesine karar verildi.
Piyasalar bu sayede “Etil benzin” ile tanıştı. Sonraki 60 yıl boyunca, kurşun dünya çapında yayılacak ve tüm dünyanın farkında olmadan zehirlenmesini sağlayacaktı. İlerleyen yıllarda New York, Washington ve Philadelphia şehirlerinin kurşun satışını yasaklamasının ardından, halkı kurşunun özellikle çocuklar üzerindeki zehirli etkileri hakkında bilgilendiren yeni TV reklamları ortaya çıktı.
Thomas Midgley’in Verdiği Zarar Bu Kadar Değil.
Thomas Midgley’in, dünyanın ekolojik dengesinin bozulmasına sebep olan bir buluşu daha var. 1930’da Thomas Midgley diklorodiflorometanın( CFC) ev tipi buzdolaplarında ve klimalarda soğutucu gaz olarak kullanılabileceğini buldu. Bu gaz idareciliğini yaptığı Kinetic Chemicals tarafından kısa sürede ticari olarak Freon-12 adı ile üretildi. Freon gazı, ozon tabakasının incelmesine en büyük katkıda bulunan gazlardan biri olarak günümüzde bilinmektedir. 1973 yılında yasaklanana kadar sadece bu maddeden ozon tabakasının %20’sinin yok olduğu anlaşılmıştır. CFC’nin insanlar üzerindeki bir diğer etkisi de bu maddenin ciğerlerimize yapışarak astım, bronşit, koah gibi hastalıların artmasına neden olmasıdır.
Daha sonraki yıllarında, Thomas Midgley, Amerikan Kimya Derneği tarafından 1941’de Priestley Madalyası ve 1942’de Willard Gibbs Ödülü dahil olmak üzere bir dizi ödül aldı. Sonunda, ilginç ve ironik ölümü ile aynı yıl yani 1944’te, Amerikan Kimya Derneği’nin başkanı seçildi.
Midgley ne yaptığının sonuçlarını görecek kadar uzun yaşamadı. 1940 yılında, 51 yaşında, Thomas Midgley, genellikle basitçe çocuk felci olarak bilinen sinir sistemini etkileyen bir hastalığa yakalandı. Hastalık Midgley’i yatağa bağladı. Bunun üzerine Thomas, kendini yataktan kaldıracak bir makara sistemi hazırladı. Ancak, önceki ölümcül icatları gibi bu planı da pek işe yaramadı. 2 Kasım 1944’te, makaranın ipleri boğazına dolandı ve boğularak ölmesine neden oldu.
Kaynaklar:
• Thomas Midgley Jr.: The Man Who Harmed the World the Most; https://interestingengineering.com/
• Thomas Midgley Jr.: Accidentally The Most Dangerous Man Who Ever Lived; https://allthatsinteresting.com
Merih Tan
TEREF