İNSANLIK tarihi, köklerini bereketli topraklar üzerinde filizlendirmiştir. Mezopotamya – yani “İKİ NEHİR ARASİ” (FIRAT ve DİCLE) – dünya üzerinde şehirleşmenin, yazının ve hukukun doğduğu ilk coğrafyadır. Bu kadim bölgede kurulan şehirler, yalnızca taş ve kerpiçten yapılmış yapılar değil, aynı zamanda insan aklının, inancının ve yönetim arzusunun ilk anıtlarıdır. İşte Mezopotamya’nın en eski ve
en etkileyici antik şehirlerinden bazıları:
1. URUK (MÖ 4000)
MODERM Irak sınırlarında, Fırat Nehri kıyısında yükselen Uruk, tarihin ilk büyük şehirlerinden biri olarak kabul edilir.
Sümer uygarlığının kalbinde yer alan bu şehirde insanlık ilk kez yazıyı – çivi yazısını – geliştirdi.
Uruk, yalnızca teknolojik atılımlarıyla değil, aynı zamanda destansı GİLGAMİŞ EFSANESİ’ nin kahramanı olan KRAL GİLGAMİŞ ile de ün kazanmıştır.
2. ERİDU (MÖ 5400)
ŞÜMER mitolojisine göre Tanrı Enki tarafından kurulduğuna inanılan Eridu, Mezopotamya’nın en eski kutsal merkezlerinden biridir.
Güney Irak’ta yer alan bu şehir, insanlık tarihinde dinsel yapılar inşa eden ilk topluluklardan birine ev sahipliği yapmıştır.
ERİDU, “MEDENİYETİN BEŞİGİ” olarak anılır.
3. UR (MÖ 3800)
TELL el-MUKAYYAR höyüğü altında yatan Ur kenti, hem zengin ticareti hem de dini yapıları ile parlayan bir uygarlık merkezidir.
Şehrin en bilinen yapılarından biri, astronomi ve matematik bilgilerinin izlerini taşıyan devasa ZİGGURAT tapınağıdır.
Ur aynı zamanda, Tevrat’ta geçen İbrahim Peygamber’in doğduğu yer olarak da anılır.
4. NİPPUR (MÖ 5000)
ŞÜMERLERİN dini başkenti olan Nippur, özellikle TANRI ENLİL' e adanmış tapınakla
rıyla meşhurdur.
Bu kutsal şehirde keşfedilen binlerce çivi yazısı tableti, Mezopotamya’nın sosyal ve hukuki yapısına dair eşsiz bilgiler sunmaktadır.
Nippur, siyasi güçten bağımsız olarak her zaman dini otoritenin merkezi olarak kaldı.
5. BABİL (MÖ 2300; ALTIN ÇAĞ:
MÖ 1800–600)
TARİHİN en büyüleyici şehirlerinden biri olan Babil, özellikle Kral HAMMURABİ' nin kanunları ile tarihe damga vurmuştur.
Efsanevi BABİL KULESİ’nin ve Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri sayılan ASMA BAHCELER’in burada yer aldığı düşünülür.
Babil, yalnızca Mezopotamya’nın değil, bütün antik dünyanın kültürel ve bilimsel merkezi olmuştur.
6. NİNEVEH (NİNOVA) (MÖ 3000)
ASUR İmparatorluğu’nun görkemli başkenti olan Nineveh, bugünkü Musul yakınlarında yer almaktadır.
KRAL ASHURBANİPAL’ in kurduğu büyük kütüphane, binlerce çivi yazılı tablet içerir ve antik dünyanın en zengin bilgi hazinelerinden biridir.
Nineveh, hem askeri hem kültürel gücüyle Mezopotamya’nın en etkili şehirlerinden biri olmuştur.
7. LAGASH (MÖ 4000)
SANAT ve mimarideki katkılarıyla bilinen Lagash, Sümer şehir devletleri arasında özgün bir yere sahiptir.
Özellikle Gudea heykelleri, bu şehir devletinin ileri sanat anlayışını gözler önüne serer.
Lagash, merkezi otoritenin yükseldiği ilk örneklerden birini teşkil eder.
MEZOPOTAMYA şehirleri, yalnızca eski uygarlıkların kalıntıları değil, modern insanlık tarihinin ilk adımlarının da kanıtlarıdır.
URUK’ ta başlayan YAZI DEVRİMİ, BABİLl’ deki HUKUKUN DOĞUŞU, NİNEVEH’ teki BİLGİ HAZİNESİ – bunların hepsi, Mezopotamya’nın insanlık mirasına olan katkısının eşsizliğini gösterir.
Bugün bile, bu kadim şehirlerin topraklarında insanlığın ilk soruları yankılanmaktadır: “KİMİZ?” ve “NEREYE GİDİYORUZ?”
Sevda Amanova
TEREF