Teref.az Milli Məclisin deputatı Fazil Mustafanın hafta.az-a müsahibəsini təqdim edir:

- Regionda suverenliyimizin tam bərpa olunmadığı separatçı və beynəlxalq missiyaların daşındığı Şərqi Zəngəzurun sərhədlərində, Qarabağ iqtisadi zonasında, eləcə də İranla sərhəddə hansı təhlükə ilə üz-üzəyik? Azərbaycan təhlükəni hardan gözləməlidir və durumu nə dərəcədə nəzarətdə saxlaya bilir?

- Bölgədə “kim-kimi...” məsələsi həll olunur. Azərbaycan daha üstün mövqeyə malikdir və ərazi üzərində nəzarətini həyata keçirir. İndi hər hansı bir şəkildə Ermənistanın sülhdən uzaq durması, yaxud hansısa formada başqa ölkələrin dəstəyinə söykənərək prosesi ləngitməsi Ermənistanın özünün ziyanına işləyir. Hadisələrin gələcək inkişafı Azərbaycanın bu prosesləri tam nəzarət altına götürməsi ilə yekunlaşacaqdır. Məqsədyönlü siyasətimiz bu istiqamətdədir, bütün proseslər ona doğru gedir. Bu baxımdan bu məsələdə çox da narahatlıq keçirməyə əsasımız yoxdur. Təbii ki, indi vəziyyət arzu etdiyimiz deyil. Bu vəziyyətin Azərbaycan üçün əvvəlki vaxtlardan daha münasib, faydalı olduğunu söyləməyə əsaslarımız kifayət qədər böyükdür. Ona görə də bu məsələdə bütövlükdə Azərbaycanın millli maraqlarına uyğun hərəkət ediləcək. Ermənilər sülhə gəlməyə məcbur olacaqlar. Çünki qarşıda başqa seçimləri yoxdur.

- Rusiya Qərb və Avropa İttifaqının mülki missiyalarının Ermənistana gəlişindən narahatdır. Ermənistandakı rus səfiri deyir ki, mülki missiya xalqlara heç nə vəd etmir və qısası Rusiyanı heç kəs regiondan çıxara bilməz. Bu, eyni zamanda Azərbaycana hansı mesajdır?

- Rusiya səfirinin bu açıqlamasını hələlik Ermənistana verilən bir mesaj kimi qəbul etməliyik. Azərbaycan hələ ki, bu məsələdə hansısa bir demarş, hansısa yeni siyasəti izləməyi düşünmür. Sülhməramlı olaraq bu gün Rusiyanın bölgədə olması, indiki şəraitdə başqalarının olmasından daha çox maraqlarımıza uyğun gəlir. Eyni zamanda Azərbaycan başqa mülki missiyaların regiona gəlməsinə razılıq vermir. Ona görə də bu məsələdə Rusiyanın məlum yanaşması bizi indiki şərtlərdə qane edir. Azərbaycanın razılığı olmadan Ermənistanın maraqlarını güdərək, onu qorumaq üçün regiona missiya göndərmək istəkləri bütün hallarda Azərbaycan tərəfindən qınanır və onların hər hansı fəaliyyətinə imkan yaratmağı düşünmür. Məsələnin real mahiyyəti budur. Sonrakı gedişatda Rusiyanın belə bir yanaşmasının hansı nəticə verəcəyini hadisələrin inkişafı göstərəcək. Hələ ki, Azərbaycanla Rusiya arasında bu məsələ ilə bağlı narahatlıq doğuran problem yoxdur.

- Ermənistanın, üstəlik Qarabağa gətirmək istədiyi və bunda maraqlı olan Fransanın mülki missiyasının regiona gəlişi Azərbaycan-Ermənistan arasında sülhün yaranması üçün hansı əhəmiyyəti daşıya bilər?

- Ermənistanın Fransa ilə iş birliyində olması və Fransanın Ermənistanın haqsız mövqeyini müdafiə etməsi, Azərbaycana düşmənçiliyi, bizə o əsası verir ki, bu ölkəni bütün müzakirələrdən kənarda saxlayaq. Bizim üçün Fransa II, İran isə III Ermənistan dövlətidir. Bunlar Ermənistanın təsiri altında olan dövlətlərdir və özlərinin milli dövlətçilik ənənələrini Ermənistanın maraqlarına qurban veriblər. Ona görə də bizim Fransanın hansısa missiyasını qəbul edəcək bir marağımız olmayıb və bundan sonra da olmayacaq. Ermənistan çox şey istəyə bilər, amma reallıqlar bölgədə başqadır və bu reallıqları kiminsə rahatlıqla aşıb keçməsi mümkün deyil. Bu bölgədə Azərbaycanın mövqeyinin necə olması həmin dövlətlər üçün vacib sayılmalıdır. Bura Azərbaycan əraziləridir və Azərbaycan öz ərazisində əvvəlki illərdə olduğu kimi, kimlərinsə işğalçının yanında boy göstərməsinə imkan verməyəcək. Bu baxımdan məsələnin hansısa şəkildə başqa aspektdən müzakirəsi mümkün deyil.

- Ermənistanla sülh danışıqları nə zaman bərpa edilə bilər? Avropa Birliyi, Rusiya kimi vasitəçilər bu prosesdə niyə qətiyyət nümayiş etdirə bilmir, niyə Ermənistan üçtərəfli sazişə əsasən öhdəliklərin yerinə yetirlməsinə məcbur edilmir?

- Ermənistanın üçtərəfli sazişə əsasən öhdəliklərini yerinə yetirməməsi, əslində, Ermənistanın özü üçün problem yaradır. Birincisi, dövlət olaraq yenidən etibarını zədələmiş oldu. İkincisi, Ermənistan bu prosesdə vaxt itkisinə səbəb olur. Torpaqlar işğaldan azad olunub, Azərbaycanın öz əlindədir, sülh prosesini hər hansı bir şəkildə yubatmaq Ermənistanın özünün kommunikasiya sistemini çətin vəziyyətə salıb. Təbii ki, burada Rusiyanın marağı müqavilənin imzalanmasından sonra müəyyən nəticələrin olmasıdır. Bu, Rusiya üçün də ciddi narahatçılıq yaradan məqamlardan biridir. Rusiya guya bu məsələdə özünün prosesdə aktiv rolunu, gələcəkdə tənzimləyici rolunu düşünürsə, hansısa fikri, mesajı gündəmə gətirən zaman mütləq Azərbaycanla bağlanan məlum sənədlə qarşılaşacaqdır. Ona görə də Rusiya hamıdan çox maraqlı olmalıdır ki, məsələni biz istədiyimiz aspektdə həll etsin. Ermənistan bu prosesi yubatdıqca özünə lazım olan məsələlərin həllini daha çox geridə saxlayır. Bu isə gələcəkdə Ermənistanın bu kimi məsələlərdə, münasibətlərdə hansısa bir üstünlük qazanmasına, yaxud da normal tənzimlənməyə maneə olacaqdır. Burada dövlətin etibarı çox önəmli məsələdir. Bu dövlət imzaladığı sənədə hörmət qoymursa onun imzaladığı sazişə hörmət qoymayacağı bəribaşdan bilinir. Bu baxımdan Ermənistanın “ərköyünlüyü” heç bir halda kimsə tərəfindən normal qarşılana bilməz və bunun acı nəticələrini yaxın günlərdə görəcəkdir.

- Regionda Ermənistanın yaratdığı gərginlik, sülhməramlıların öz missiyasını düzgün yerinə yetirməməsi, bir tərəfdən də xəbərlərin gündəmi olan “İranla Ermənistanın müharibə hazırlıqları” III Qarabağ savaşını nə dərəcədə real edir?

- Ermənistan hansı gərginliyi yaradırsa-yaratsın, hansı ölkə ilə əməkdaşlıq edib Azərbaycanı təhdid eləməyə çalışırsa-çalışsın, qüvvələr nisbəti, real vəziyyət, tamam fərqlidir. Azərbaycan istənilən həmlələrin qarşısında dura biləcək gücə sahibdir. Ona görə də düşünülmüş şəkildə yayılan belə xəbərlər bizi narahat eləməməlidir. Biz öz hazırlığımızı aparmalı, həm müharibə, həm də regionda müəyyən dərəcədə prosesləri tənzimləmək üçün addımların ardıcıl atılmasını təmin eləməliyik. Əks halda bölgədə bu qüvvələrin revanş götürməsi bizim təhlükəsizliyimiz, gələcəyimiz üçün problem yaradır. Bu baxımdan hesab edirəm ki, biz real vəziyyəti çox dəqiq qiymətləndiririk. Vəziyyət onu diqtə edir ki, Azərbaycan bütün hallarda özünə aid olan prosesləri doğru-düzgün tənzimləməlidir və bu məsələdə də öz hazırlığımızı gücləndirməliyik. Əks halda bu proselər bizim üçün nahartedici məcraya gəlib çıxa bilər.

- Artıq 67 gündür ki, Laçın-Xankəndi yolu üzərində aksiya keçirən Azərbaycanın ictimaiyyət nümayəndələrinin, ekoaktivistlərin dinc tələbləri davam edir. Tələblər isə yerinə yetirilmir. Növbəti addımlarımız nə olmalıdır?

- Laçın-Xankəndi yolunda davam edən aksiya, əslində, böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu aksiyanın yekunu həmin ərazidə Azərbaycan postlarının qurulması olacaq. Azərbaycan bu aksiyanı davam etməlidir və bu istiqamətdə hər hansı bir tərəddüdümüz ola bilməz. Bu prosesdə bütün dövlət maraqlarımızı təmin eləməliyik. Eyni zamanda bu aksiyanın böyük bir əhəmiyyəti o oldu ki, artıq Laçın yolu Azərbaycanın nəzarətindədir. Hər hansı bir şəkildə, hər hansı bir qüvvənin buna maneə yaratmasına imkan verə bilmərik.

Bu baxımdan aksiyada irəli sürülən tələblər onsuz da yerinə yetirilməyəcək. Ermənistan və Qarabağda olan separatçılar tələb yerinə yetirsəydilər çoxdan problemlər həll olunmuşdu. Blakin biz özümüzə aid olan hissədə özümüz öz qərarlarımızı yerinə yetirməliyik. Ona görə də hər hansı bir qüvvənin burada bizə maneə olması, yaxud tələbimizi yerinə yetrməsi bizim üçün əsas deyil. Əsas aksiyadır və onun yekunudur. Hər hansı bir savaş təhlükəsi ortaya çıxarsa qətiyyətli şəkildə düşmənin başını əzməliyik.

- Bu aksiya beynəlxalq ictimaiyyət, eləcə də regionda sülh istəyən güclər tərəfindən nə dərəcədə ədalətli şəkildə diqqətə alınır. Əgər ermənilər bu gün Azərbaycana torpaq hərisliyini önə çəkirsə, yenə də “Şuşa Azərbaycanın deyil” iddiaları ilə çıxış edirlərsə, İranla birləşib “Zəngəzur yolu açılmayacaq” bəyanatları verirlərsə, növbəti addımlarımız nə olmalıdır?

- Artıq nə bəyanat verirlərsə-versinlər, bunun bizim üçün elə bir əhəmiyyəti yoxdur. Şuşa Azərbaycandadır və bu gün Qarabağ bölgəsində istənilən ərazini öz tabeliyində görməyə hazırdır və bunu edəcək. “Zəngəzur dəhlizi” məsələsi də bizim gündəmdə o qədər də narahatlıq doğuran məsələ deyil. Günlərin bir günü bu problemi də həll edəcəyik. Necə ki Qarabağ məsələsini həll etdik, Zəngəzuru da elə həll edəcəyik. Bu tarixi torpaqların hər hansı bir şəkildə Ermənistanın əlində bir vasitəyə çevrilməsinə yol vermək olmaz. Biz beynəlxalq hüquqa hörmətlə yanaşırıq, amma beynəlxalq hüquq, həm də imzalanan müqaviləyə əməl etməyi tələb edir. Buna əməl olunmursa, o zaman həllini gözləyən məsələlərin əncamını özümüz çəkəcəyik. Ermənistan arxayın olmasın ki, hələ ki, sülh prosesinə qarşı müqavimət göstərir. Azərbaycan nəhayət öz iradəsini ortaya qoyacaq.

- Artıq Xocalı soyqırımının 31-ci ili yaxınlaşır. Mövcud gərginlik və Xocalıda hələ ki, suverenliyimizin bərpa olunmaması və 44 günlük zəfər savaşında başı əzilən düşmənin yenidən baş qaldırma cəhdi soyqırımla bağlı hansı addımların atılmasını tələb edir?

- Xocalı soyqırımınin tanıdılması məsələsi bizim gündəmimizdə təxirəsalınmaz tələb kimi durur. Erməni vəhşiliyini sübut etmək üçün dünya arenasına Xocalı soyqırımının vəhşətlərini çatdırmalıyıq və bu istiqamətdə təbliğatımız davam edir. Xocalını işğaldan azad edib geri qaytarandan sonra mütləq bu istiqamətdə digər müstəvilərdə - soyqırımın tanıdılması, ermənilərin törətdiyi vəhşiliklərin izləri ilə gedib daha dərindən ifşa olunmalarını təmin edəcəyik. Hələ ki, Xocalı bizim nəzarətimizdə deyil, ona görə də daha çox ideoloji təbliğata üstünlük verməliyik. Sonrakı mərhələdə isə bunu daha da genişləndirəcəyik.