Dekabrın 21-də Tbilisidə Ermənistan-Gürcüstan Hökumətlərarası İqtisadi Əməkdaşlıq Komissiyasının 11-ci iclasında çıxış edən Nikol Paşinyan Ermənistanla Gürcüstan arasında dəmir yolu əlaqəsinin bərpası məsələsinə toxunub. Paşinyan birbaşa Ermənistanın Abxaziya dəmir yolunun açılmasında maraqlı olmasından danışmayıb, Soçi-Brüssel görüşündə razılaşdırılan Culfa vasitəsilə İranla dəmir yolu əlaqəsinin yenidən açılmasının mümkünlüyündən danışıb və Gürcüstanın ona qoşula biləcəyini bildirib. Gəlin anlamağa çalışaq ki, Gürcüstan 30 ildir istifadə olunmayan Gürcüstan-Abxaziya dəmir yolunun yenidən açılmasına qoşulmağa hazırdırmı?

Ermənistan illərdir Abxaziya dəmir yolunun açılması ilə bağlı Gürcüstan tərəfinin razılığını almağa çalışır. Gürcüstan rəsmi olaraq Abxaziya dəmir yolunun açılmasını Abxaziyanın işğalı ilə əlaqələndirir və bildirir ki, dəmir yolunun yenidən açılması Abxaziyanın de-fakto tanınması demək olacaq. Lakin Gürcüstan hakimiyyəti həm də dəmir yolunun yenidən açılması ilə bağlı Azərbaycanın mövqeyini nəzərə alır.

Azərbaycan üçün dəmir yolunun bağlanması Ermənistanın nəqliyyat blokadasının ən mühüm elementlərindən biridir. Gürcüstana böyük iqtisadi və siyasi təsir göstərən Azərbaycan bu məsələdə Gürcüstanın Ermənistana dəstək verməsinin qarşısını həmişə ala bilib. İndi də Ermənistan və Azərbaycan dəmir yollarının və avtomobil yollarının bağlanması ilə bağlı razılaşma əldə etdikdə, Azərbaycanın bir daha Abxaziya dəmir yolu ilə bağlı mövqeyi vacib olacaq. Gürcüstan alternativinin ortaya çıxması Ermənistana fəaliyyət azadlığı verə bilər ki, Azərbaycan da Ermənistanı alternativdən məhrum etmək üçün hər şeyi edəcək. Gürcüstan başa düşür ki, onların ölkəsi dəmir yolunun açılmasından faydalana bilər, lakin Azərbaycanla mənfi münasibətlərin pisləşəcəyi təqdirdə itkilər daha çox ola bilər.

Rusiya, həmçinin Abxaziya dəmir yolunun yenidən işə salınması üçün Gürcüstana təzyiqləri gücləndirir və bu, dəmir yolunun açılmadığı təqdirdə ölkənin təcrid oluna biləcəyini göstərir. Bir tərəfdən Rusiya göstərir ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında dəmir yolu əlaqəsi açılacağı təqdirdə Gürcüstansız Ermənistan, Türkiyə və İranla dəmir yolu əlaqəsi yarada bilər. Digər tərəfdən, Rusiya tərəfi Abxaziya ərazisindən keçən dəmir yolunun yenidən qurulmasında fəal iştirak edir. Bu yaxınlarda “Abxaziya Dəmir Yolu Şirkəti”nin direktoru Arsou Çitanava bəyan etdi ki, Rusiya tərəfi ilə əməkdaşlıq nəticəsində dəmir yolunun ən çox zədələnmiş hissələri, tunellər və körpülər təmir olunur, Rusiya tərəfi onlara iki yeni lokomotiv verib. Rusiya Oçamşir limanından istifadə etmək və bu limanı Çindən Avropaya yükdaşımaları üçün mühüm keçid etmək niyyətindədir. Artıq bildirilir ki, “RJD Business Active” konteyner daşıma şirkəti bu ilin sentyabr ayında Krasnodardan Çinin Qao şəhərinə 10 günlük sınaq yükü həyata keçirib.

Abxaziya bölgəsinin dəmir yollarını və limanlarını inkişaf etdirməklə və nəqliyyat infrastrukturuna inteqrasiya etməklə Rusiya Gürcüstana göstərmək istəyir ki, Moskvadan imtina etməklə Tbilisi Rusiya-Türkiyə-Azərbaycan-Ermənistan-İran əməkdaşlığından təcrid olunmuş vəziyyətdə qala bilər. Digər tərəfdən, Gürcüstanın əməkdaşlığa qoşulması Rusiyanın da marağındadır, çünki sırf iqtisadi məqsədəuyğunluq baxımından belə, Rusiya üçün Azərbaycanla deyil, Abxaziya dəmir yolu ilə Türkiyə və İranla nəqliyyat əlaqəsinin olması daha sərfəlidir. Rusiya öz milli təhlükəsizliyinə təhdid hesab edərək Gürcüstanın Avroatlantik inteqrasiyasının dərinləşməsinin qarşısını da almağa çalışır.

Həmçinin abxazlar da Gürcüstan-Abxaz dəmir yolunun açılmasının əleyhinədirlər. Bunun öz səbəbləri var. Abxazlar Gürcüstan-Abxaziya keçid məntəqələrinin beynəlxalq və ya İsveçrə şirkətlərinin deyil, onların nəzarətində olmağı tələb edirlər ki, bu da Gürcüstan üçün məqbul sayıla bilməz. Abxazlar Ermənistanla dəmir yolu əlaqəsinin bərpasının erməni amilinin rolunu artıracağından narahatdırlar və son vaxtlar abxazlarla ermənilər arasında münasibətlər gərginləşib. Hər hansı dəyişikliyin onların ziyanına olacağından ehtiyat edən abxazlar status-kvonun saxlanmasının tərəfdarıdır.

Gürcüstan hakimiyyətinin Gürcüstan-Abxaziya dəmir yolunun yenidən açılmasına razı olub-olmayacağı sualına qayıdaraq qeyd edək ki, hazırda ehtimal sıfıra bərabərdir. Gürcüstan hakimiyyəti, başa düşür ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında dəmir yolu əlaqəsi bərpa olunarsa, onlar özlərini təcrid vəziyyətinə salacaqlar. Amma, digər tərəfdən, onlar hələ də gözləyəcəklər, Ermənistan-Azərbaycan dəmir yolunun açılmasından, hətta çox yüksək səviyyəli razılaşmalardan danışmaq başqa, onu həyata keçirmək başqa şeydir. Gürcüstan yalnız Ermənistan-Azərbaycan dəmir yolunun işə salına biləcəyini hiss etdikdə dəmir yolunun yenidən işə salınması üçün real addımlar atacaq.

Beləliklə, bu gün Ermənistan həmişəkindən daha çox rəsmi Gürcüstanı Ermənistanın nəqliyyat blokadasında iştirakından imtina etməyə inandırmaq üçün siyasi və iqtisadi təsir rıçaqlarından məhrumdur. Gürcüstan hakimiyyəti Ermənistan hakimiyyətini qəbul etməyə və hətta yedizdirməyə hazırdır, lakin boş vədlər və mücərrəd layihələrdə iştirak perspektivi naminə öz milli və dövlət maraqlarından əl çəkməyə hazır deyil.

Firuz Bağırov
Ordu.az