Bir çox dövlətlər ölkəsini iqtisadi mərkəzə, beyin mərkəzinə çevirmək, investisiya axınını təmin etmək üçün xarici vətəndaşlara asanlıqla vətəndaşlıq verirlər. Azərbaycanda isə əksinə, vətəndaşlıq almaq xeyli çətindir. Elə ölkələr var ki, müəyyən qədər investisiya yatırmaq və ya bir mülk almaq vətəndaşlıq üçün kifayət edir. Azərbaycandan vətəndaşlıq alanların sayı isə xeyli azdır. İddialara görə, qanunlarda xeyli süni əngəllər var. Belə ki, hətta həyat yoldaşı, övladları Azərbaycan vətəndaşı olan şəxslər var ki, onlar da vətəndaşlıq ala bilmirlər. Son statistikaya nəzər salsaq, bu ilin yanvar-fevral ayları ərzində Daxili İşlər Nazirliyi və Dövlət Miqrasiya Xidmətinin müvafiq qurumları tərəfindən daimi yaşamaq üçün Azərbaycana 395 nəfər gəlib. Bu barədə Dövlət Statistika Komitəsindən bildirilib. Verilən məlumata görə, Azərbaycandan gedən 47 nəfər qeydə alınıb. Miqrasiya saldosu ölkə üzrə müsbət 348 nəfər təşkil edib.

Niyə Azərbaycan vətəndaşlığının verilməsi bu qədər çətindir?

“Yeni Müsavat”a açıqlamasında bu sualı cavablandıran iqtisadçı ekspert, hüquqşünas Əkrəm Həsənov bildirdi ki, Azərbaycan vətəndaşlıq verməkdə mühafizəkar bir dövlətdir: “Vətəndaşlıq məsuliyyəti əsasən ölkədə doğulmaq və ya valideynlərin vətəndaşlığı meyarlarına görə həll olunur, ya da bu meyarların birlikdə tətbiq olunması ilə. Ancaq təbii ki, bütün ölkələrin qanunlarında sonradan da vətəndaşlığın qəbul edilməsi məsələsi var. Buna naturalizasiya deyilir. Bu da müxtəlif meyarlarla ola bilər. Onun tərkib hissələrindən biri investisiya vətəndaşlığıdır. Yəni ölkə iqtisadiyyatına müəyyən qədər pul qoymaq və ya həmin ölkədə hansısa əmlakı almaqla vətəndaşlıq almaq mümkün olur. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində naturalizasiya məsələsi bütövlükdə var. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti xarici vətəndaşları və ya ümumiyyətlə, vətəndaşlığı olmayan şəxsləri vətəndaşlığa qəbul edə bilər. Bizim vətəndaşlıq haqqında qanunumuz tələbləri müəyyənləşdirib ki, həmin şəxs hansı tələblərə cavab verməlidir, nə qədər müddət ölkədə yaşamalıdır, Azərbaycan dilini bilməlidir və sair. Əlbəttə, heç də bu tələblərə cavab verən hər kəsə vətəndaşlıq verilmir. Bu şərtlərin içində isə ölkəyə investisiya qoymaq məsələsi yoxdur. Bizdə bu məsələ dövlət başçısının səlahiyyətinə verilib, o, istədiyi şəxsi vətəndaşlığa qəbul edə bilər. Bu, ən mühafizəkar yanaşmalardan biridir, tarixən dövlətlər bu məsələyə belə yanaşıb. Gənc dövlət olduğumuz üçün bizdə də hələlik bu meyar qalıb”.

Əkrəm Həsənov: “Məzənnə fərqinin 92%-dən çoxunu dövlət ödəyəcək”

Əkrəm Həsənov

Ə.Həsənovun sözlərinə görə, bu həm də ölkəmizin müharibə şəraitində olması ilə bağlıdır: “Ölkəyə pul yatıran hər kəsi vətəndaşlığa qəbul etmək dövlət təhlükəsizliyi baxımından narahatlıq doğura bilərdi. Mən hesab edirəm ki, bu məsələni də həll etmək mümkündür. Qanunda bunu hansısa formada məhdudlaşdırmaq olardı. Bu gün artıq müharibə bitib, torpaqlarımız azad olunub. Torpaqlarımızın hamısı, o cümlədən Rusiya sülhməramlılarının nəzarətində olan Xankəndi də Azərbaycan ərazisidir, bunu Rusiya da tanıyır. Hazırda orada Azərbaycan dövlətinə tabe olmaq istəməyən separatçılar var və bu məsələ də tezliklə həllini tapacaq. Hesab edirəm ki, biz bu məsələyə yenidən baxa bilərik”.

Hüquqşünas burada Azərbaycanın qəbul etmədiyi ikili vətəndaşlıq məsələsinin də önəmli olduğunu vurğuladı: “Burada bir məqamı da nəzərə almalıyıq ki, investisiya vətəndaşlığı proqramını həyata keçirən ölkələr həm də ikili vətəndaşlığı tanıyırlar. İnvestora demirlər ki, bizim ölkənin vətəndaşlığını almaq istəyirsənsə, ilk növbədə get, öz ölkənin vətəndaşlığından çıx. Biz də ilk növbədə bunu müəyyən etməliyik ki, ikili vətəndaşlıq məsələsinə hazırıq, yoxsa yox. Bu isə artıq siyasi məsələdir, təhlükəsizlik məsələsidir. Üstəlik, bunu etməsək, kimlərinsə öz ölkəsinin vətəndaşlığından çıxaraq gəlib bizim vətəndaşlığımızı qəbul etməsi nadir hallarda olacaq”.

Əkrəm Həsənov hesab edir ki, investorun inamını qazanmaq üçün oyun qaydaları konkret olmalı və öncədən bəyan edilməlidir: “Bir çox ölkələrdə olduğu kimi bizdə də bu məsələ üçpilləlidir. Əvvəlcə 1 illik müvəqqəti yaşayış hüququ alırsan, sonra artırıla bilər. Daha sonra daimi yaşayış hüququ almaq olar. Bizdə müvəqqəti yaşayış hüququ almaq üçün meyarlardan biri də şəxsin 500 min dollar investisiya yatırmasıdır. Ancaq real danışsaq, kim gəlib 500 min dollar vəsait qoyacaq ki, Azərbaycanda müvəqqəti yaşamaq üçün icazəni illik alsın. Hələ o da bəlli deyil ki, sonra daimi yaşayış hüququ və vətəndaşlıq ala biləcəkmi... Xarici ölkələr bunu edərkən konkret oyun qaydalarını deyirlər, vətəndaşlıq veriləcəyinə söz verirlər. Bizdə isə sadəcə, müvəqqəti yaşamaq üçün icazə verilir, sonrakı prosesə isə hələ baxılacağı deyilir. O baxımdan oyun qaydalarını konkretləşdirməliyik. Qaydalar dəqiq olmalıdır ki, xarici investor zamanı gəlincə məhkəmə qaydasında vətəndaşlığını təmin edə bilsin. Həmin şəxslərə bu da bildirilməlidir ki, biz ikili vətəndaşlığı tanımırıq və başqa ölkənin vətəndaşlığını qəbul edən şəxs avtomatik Azərbaycan vətəndaşlığını itirir”.

İqtisadçı ekspert onu da bildirdi ki, Azərbaycan hökuməti bu məsələnin risklərini və faydalarını müqayisə edərək qərar verməli, qaydaları müəyyən edərkən rəqabət faktorunu unutmamalıdır: “Artıq bu məsələyə kompleks yanaşmalıyıq, müharibə bitib, vəziyyət dəyişib, bu məsələyə yenidən baxmalıyıq. Ölkəyə investisiya qoyanlara ilkin mərhələdə müvəqqəti yaşamaq, sonra daimi yaşamaq hüququ, daha sonra vətəndaşlıq verməliyik. Bunu da əvvəlcədən bəyan etməliyik və vətəndaşlıq almaq çox uzun müddətə baş verməməlidir. Bu məsələdə rəqabət var, biz özümüzü AB ölkələri ilə bir tuta bilmərik. Bu çərçivədə ikili vətəndaşlığı da tanımalı və öncədən bəyan etməliyik. İkili vətəndaşlığa nə dərəcədə hazır olmağımız isə siyasi məsələdir və müzakirə olunmalıdır. Şəxsən mən ikili vətəndaşlıq məsələsində bir problem görmürəm. hesab edirəm ki, dövlətimiz kifayət qədər güclüdür və öz maraqlarını müdafiə edə bilir. Elə bir təhlükə olmayacaq, əksər hallarda bunu istəyənlər elə Azərbaycan mənşəli şəxslər olacaq.

Əlbəttə, bu məsələdə bizim bilmədiyimiz, görmədiyimiz problemlər də meydana çıxa bilər. Çünki qonşularımız arasında bizi sevməyən təkcə Ermənistan deyil. Kimlərsə gəlib kütləvi şəkildə bizim vətəndaşlığı əldə edə bilərlər və seçkilərdə, digər məqamlarda təsir imkanı əldə edərlər. Bunları da unutmamalıyıq. Ümumilikdə isə yalnız Gürcüstan azərbaycanlıları kütləvi şəkildə bizim ölkənin vətəndaşlığını qəbul etmək istəyərlər. Ancaq biz azərbaycanlıların Gürcüstandan kütləvi olaraq getməsini istəyirikmi? O baxımdan bu məsələdə bizim bilmədiyimiz məqamlar da ola bilər. Müəyyən çərçivələr qoymaqla bunu tətbiq edib təcrübədən keçirmək olar və hansısa təhlükə yaranarsa, ölkələrin bundan bizə qarşı sui-istifadə etdiyini görsək, dərhal dayandırmaq da olar".
"Yeni Müsavat"