ABŞ alimləri tunel mikroskopiyasını sinxrotron rentgen şüaları ilə birləşdirərək ilk dəfə bir atomun vəziyyəti haqqında məlumat əldə ediblər.

Publika.az xəbər verir ki, bu barədə “Nature” jurnalında dərc olunan məqalədə deyilir.

Yeni üsul müəyyən bir atomun növünü müəyyən etməyə, həmçinin kimyəvi vəziyyətini ölçməyə imkan verir.

İndiyə qədər rentgen şüalarından istifadə edərək xarakterizə edilə bilən ən kiçik miqyasda 10.000 və ya daha çox atom var. Bunun səbəbi atomların yaratdığı rentgen siqnalının son dərəcə zəif olmasıdır, ona görə də onu aşkar etmək üçün adi detektorlardan istifadə etmək mümkün deyil. Yeni yanaşma atomların rentgen şüaları ilə şüalanması zamanı yaranan cərəyanların qeydə alınmasına yönəlib.

Alimlər təcrübə zamanı metal atomuna kompleks birləşmələrin, yəni üzvi molekulların, liqandların tərkibindəki dəmir atomu və terbium atomunu hədəfləyiblər. Adi rentgen detektorları sinxrotron rentgen şüaları ilə həyəcanlanan elektronları toplamaq üçün nümunənin yaxınlığında yerləşən iti metal ucundan ibarət detektorla tamamlanıb. Bu texnika Sinxrotron X-ray Scanning Tunel Mikroskopiyası və ya SX-STM kimi tanınır.

İki SX-STM ölçmə rejimi var: tunel və uzaq sahə. Birinci rejimdə iynə tunel zonasında nümunənin üstündə, təxminən 0,5 nanometr məsafədə yerləşir. Uzaq sahə rejimində iynə tunel zonasından kənarda olan nümunədən təxminən beş nanometr məsafədə yerləşir və ölçmələrə yalnız rentgen şüaları ilə atılan elektronlar kömək edir.

Alimlər yeni üsuldan istifadə etməklə təkcə atomların növünü deyil, həm də kimyəvi vəziyyətlərini müəyyən edə biliblər. Məlum olub ki, nadir torpaq metalı olan terbium atomu kifayət qədər təcrid olunub və kimyəvi vəziyyətini dəyişmir, dəmir atomu isə ətraf mühitlə sıx əlaqədə olur.

Hüseyn İbadlı