Rusiyanın Ukraynaya qarşı iki həftə davam edən genişmiqyaslı müharibəsindən sonra, görünür, Rusiya cəmiyyətinin əksəriyyəti hələ də təcavüzü dəstəkləyir. Hökumətyönlü rəy sorğusu təşkilatları sevinclə bildirirlər ki, 71 faiz “xüsusi əməliyyatı” dəstəkləyib və rusların 84 faizi ordularına etibar edir. Müstəqil sosioloqların nəzərdən keçirilən sosial şəbəkə məzmununa əsaslanan nəticələri bu rəqəmlərin yalnız bir qədər şişirdildiyini göstərir.

Onlayn sosial şəbəkələrin Rusiya seqmentlərində cəmiyyətin təxminən 52 faizinin müharibəni dəstəklədiyi, yalnız 30 faizinin müharibənin əleyhinə olduğu göstərilir. Beləliklə, yerdə qalan 20 faiz “səssiz razılaşan” kateqoriyasına düşür. İnternet tədqiqatçıları qeyd edirlər ki, müharibənin bəyənilməsi və ya bəyənilməməsindən asılı olmayaraq, rusların 30 faizindən çoxu ukraynalılara rəğbətini ifadə edir. Eyni zamanda, hökumətin təbliğatına inananlar əmindirlər ki, mülki vətəndaşların bombalanması və mülki əhaliyə qarşı cinayətlər yoxdur.

Ən azı bir fakt aydın olaraq qalır: hazırda rusların yarıdan çoxu aktiv və ya passiv şəkildə müharibəni dəstəkləyir. Rusiyanın müxalif siyasətçisi, keçmiş siyasi məhbus, Yukos neft şirkətinin keçmiş təsisçisi və yeni yaradılmış Müharibə Əleyhinə Komitənin üzvü Mixail Xodorkovski də bu fikirdədir: “Hazırda Rusiyada [Prezident Vladimir] Putinə ictimai dəstək artıb və bu, hərbi səfərbərliyin təbii nəticəsidir. Sanksiyaların nəticələri hələ də məhdud miqyasda hiss olunur və hələ də ümumi əhaliyə təsir etməyib”.

Xodorkovskinin sözlərinə görə, insanların “günahkar kimdir” sualına cavab axtarmağa başlaması daha bir neçə həftə çəkəcək.

Müharibənin əvvəlində cinqoizm və sanksiyaların tam təsirindən əlavə, bir çox ruslar uzun müddətdir Rusiya təbliğatı ilə yaranan “Ukrayna təhlükəsi”nin indi aradan qaldırılacağını düşünürlər. Döyüşlər davam etdikcə bu fikir qaçılmaz olaraq narahatlıqla əvəz olunacaq. Bunu başa düşən Rusiya rəsmiləri və təbliğatçıları Ukrayna və onun müttəfiqləri tərəfindən təhlükə hissini gücləndirməyə başladılar. Xüsusilə, onlar indi Rusiyanın “Ukrayna ilə deyil, ABŞ-la” müharibədə olması və ukraynalıların etdikləri hər şeyin guya “amerikalıların göstərişi ilə” olması haqda rəvayətləri fəal şəkildə təbliğ edirlər.

Bu cür qorxularla oynayan Rusiya hakimiyyəti yenidən əhalini müharibənin qaçılmaz olduğuna və onların “məcbur” edildiyinə inandırmağa çalışır. Arqument kimi Ukraynanın nüvə silahı yaratması ilə bağlı uydurmalar, ölkədə fəaliyyət göstərən ABŞ-ın bioloji laboratoriyaları ilə bağlı qorxular və s. istifadə olunur. ABŞ Dövlət Departamenti Kremlin Ukraynada bioloji silahların yaradılması ilə bağlı iddialarını təkzib edərək qeyd edib ki, Moskva öz hərəkətlərinə haqq qazandırmaq üçün “konspirasiya nəzəriyyələri” uydurur.

Rusları hədəf alan daha bir geniş yayılmış dezinformasiya xətti Ukraynanın keçmiş Moskvayönlü baş naziri Nikolay Azarovun “Facebook”da yazdığı iddia edilən yazıya əsaslanır. Onun sözlərinə görə, bu ilin sonuna kimi Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO) guya Ukrayna ərazisində nüvə silahından istifadə etməklə Rusiya ilə münaqişənin qızışdırılmasını planlaşdırır. Bu iddia həm Putinin başlatdığı müharibəyə daha bir gecikmiş bəraət qazandıra bilər, həm də əhalini “qaçılmaz” nüvə münaqişəsinə hazırlaya bilər.

Müharibənin Rusiyaya “məcbur edilməsi” tezisinə paralel olaraq, rus təbliğatı birinciyə qismən zidd olan ikinci hekayə yayır. Təbliğatçılar açıq şəkildə bəyan edirlər ki, Moskvanın məqsədi özünümüdafiə deyil, ilk növbədə mövcud anti-Rusiya əsaslı dünya nizamını məhv etməkdir. Aydındır ki, bu postulatlar cəmiyyətin ən ehtiraslı hissələrini səfərbər etmək üçün nəzərdə tutulub.

Xodorkovskinin qeyd etdiyi kimi, indiyədək təbliğat kifayət qədər uğurla gedir və nəticədə Rusiya əhalisinin əksəriyyəti bir növ Stokholm sindromuna tutulub. Müharibə Əleyhinə Komitənin üzvləri razılaşırlar ki, insanlar hələ də məntiqi arqumentləri dərk edə bilmirlər. Bununla belə, onlara müharibənin ukraynalıların başına gətirdiyi dəhşətlər və faciələr haqqında məlumatları, eyni zamanda rus ordusunun Ukrayna xalqının müqavimətinə qarşı nə qədər zəif olduğunu sübut edən məlumatları çatdırmaq mümkündür.

Hələlik Rusiya informasiya məkanında aktiv senzura vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Rusiyada qalan sonuncu müxalifət mediası bloklanıb və ya müharibə ilə bağlı bütün materialları saytlarından silməyə məcbur edilib. Rusiya Dövlət Duması yekdilliklə Rusiya Silahlı Qüvvələrinin hərəkətləri ilə bağlı “saxta məlumatların yaradılması və yayılmasına” görə 15 ilədək həbs cəzası nəzərdə tutan qanunu qəbul edib və “Facebook” ölkə daxilində bloklanıb. Buna baxmayaraq, bəzi amerikalı ekspertlər hesab edir ki, ruslara müraciət etmək üçün hələ də imkanlar var. ABŞ-ın keçmiş rəsmisi Pol Zalukki deyib: “Əsir götürülmüş rus əsgərləri, xaricdəki diaspora, aktiv internet istifadəçiləri – onlar Rusiyadakı dostlarının və ailələrinin evlərinə Ukraynada baş verənlərlə bağlı mesaj göndərə bilərlər”.

Rusiyada hakimiyyətin təzyiqlərinə baxmayaraq, müharibə əleyhinə etirazlar davam edir. Martın 6-da ölkənin 56 şəhərində müharibə əleyhinə aksiyalar keçirilib. Məlumata görə, martın 1-nə Yekaterinburqdakı xüsusi təcridxanada müharibə əleyhinə nümayişlərdə saxlanılan məhbuslar üçün yer artıq tükənib. Etiraz aksiyaları və saxlanmalarla bağlı məlumatlar Rusiyanın digər regionlarından da daxil olur.

Sibirdən olan fəallar gündəlik “Cari hadisələrin xronikası”nı nəşr edirlər (sovet dissidentlərinin nəşr etdiyi bülletenə bənzəyir). Onlar orada sanksiyaların iqtisadi nəticələri barədə rusları ətraflı məlumatlandırırlar. Fevralın sonunda “Bellingcat” açıq mənbəli istintaq qrupunun rəhbəri Hristo Qrozev bəyan etdi ki, Ukraynada döyüşərkən həlak olan Rusiya əsgərlərinin böyük bir hissəsi qeyri-slavyan qrupların üzvləridir.

İndiyə qədər bu, Rusiya Federasiyasının milli respublikalarında etirazların nəzərəçarpacaq dərəcədə artmasına səbəb olmayıb, lakin Rusiya xalqlarının öz maraqları üçün mübarizə aparmadıqları barədə fikirlər artıq səslənməyə başlayıb. Sanksiyalar qüvvəyə minməyə başladıqca və Rusiya hərbi itkiləri artdıqca, daha çox rus ölkələrində nə baş verdiyini düşünməyə başlayacaqlar.
 
Moskva Kalininqrada görə “Suvalki dəhlizi”ni ələ keçirməyə çalışacaq?

Sovet İttifaqının dağılmasından bəri Moskva ona bitişik olmayan Kalininqrad eksklavı ilə nəqliyyat əlaqələrini saxlamaqdan narahatdır. Polşa və Litva Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatına (NATO) və Avropa İttifaqına üzv olduqdan sonra Kalininqradın Rusiya Federasiyasının qalan hissəsindən (və Belarusidan) ayrılması ilə bağlı narahatlıqlar daha da gücləndi. Üstəlik, ötən ilin payızında keçirilən Rusiya hərbi təlimləri Kremlin narahatlığını ortaya qoydu, müharibə baş verərsə, Qərb minimum şəkildə Kalininqradı dəniz yolu ilə blokadaya alacaq və hətta bu güclü möhkəmləndirilmiş Rusiya forpostunu birbaşa ələ keçirə bilər. İndi Putinin Ukraynadakı işğalçı müharibəsi və Qərbin kəskin reaksiyası səbəbindən Moskvanın Kalininqradla zəif əlaqələri ilə bağlı qorxuları pik həddə çatıb. Beləliklə, Rusiya hakimiyyət orqanları tarixən Almaniyanın bir hissəsi olan, lakin II Dünya Müharibəsinin sonunda Sovet İttifaqı tərəfindən ilhaq edilmiş bir bölgəyə təchizatı və nəzarətini təmin etmək üçün həm müdafiə, həm də hücum xarakterli müxtəlif addımlar atır.

Moskvanın bu əlaqələrlə bağlı narahatlığı son günlərdə Aİ-nin öz hava məkanını Rusiya uçuşları üçün bağlamasından sonra artıb və təyyarələri Kalininqrad və Rusiya arasında müvafiq qaydada daha uzun məsafədə uçmağa məcbur edib. Bu, təhdidlərin yalan olduğu sübut olunsa da, bu marşrutda ən azı bir Rusiya təyyarəsi bomba təhdidinə görə dönməyə məcbur olub. Moskva təkid edir ki, Avropa hava məkanının bağlanması blokada demək deyil, çünki Rusiya hələ də artan gecikmələrlə də olsa, Kalininqradı Litvadan keçməklə dəmir və avtomobil yolu ilə, həm də dəniz yolu ilə təmin edə bilər. Moskva son bir neçə həftə ərzində Kalininqrada ərzaq və yerli sənaye sektoru üçün lazım olan komponentlərin tədarükünü artırdı. Buna baxmayaraq, orada kommersiya istehsalı azalıb və bu tədarüklərin kifayət etmədiyi görünür.

Moskva da bu böhran zamanı Kalininqradda sosial iğtişaşların baş verə biləcəyindən açıq şəkildə narahatdır. O, yerli anti-müharibə nümayişçiləri sərt şəkildə dağıdıb. Üstəlik, səlahiyyətlilər, Rusiya Federasiyasının digər bölgələrindən buraya miqrasiyanın artmasından narahatdır. Bu, nəinki geniş ictimai qəzəbə, hətta aclığa da səbəb ola bilər.

Bununla belə, Moskvanın daha pis nəticəyə hazırlaşdığına dair açıq-aşkar əlamətlər var və o, həm eksklavı təchiz etmək imkanlarını artıra, həm də Litva və Polşanı öz ərazilərindən keçən Rusiya təchizatını ləngidərsə cəzalandıra bilər. Çərşənbə axşamı (8 mart) “Vzqlyad” qəzetində dərc olunan “Kalininqrad blokadaya hazırlaşır” sərlövhəli məqaləsində jurnalist Olqa Samofalova deyir ki, Kalininqrad vilayəti ilə Rusiyanın qalan hissəsi arasında əlaqələrin saxlanılması məsələsi heç vaxt olmadığı qədər aktuallaşıb. Daha sonra o, Moskvanın həm indi, həm də uzun müddət ərzində bu əlaqələrin pozulmayacağına zəmanət vermək üçün nə etdiyi barədə ətraflı məlumat verir.

Keçən həftə Rusiya “Marşal Rokossovski” adlı yeni bir gəmi istifadəyə verib. Samofalova qeyd edir ki, gəmi Sankt-Peterburq və Kalininqrad yaxınlığındakı Rusiya limanları arasında avtomobil və qatar daşıya bilir. Gəmi bunu hətta buzlu şəraitdə də, buzqıran olmadan da edə bilər. O, sovet dövrünün sonunda tikilmiş gəmiləri əvəz edir və gələcəkdə ikinci oxşar gəmi də istifadəyə veriləcək. Açılış mərasimində Putin deyib: “Bu o deməkdir ki, hadisələrin necə inkişaf etməsindən asılı olmayaraq, biz Kalininqradda insanların həyatı üçün layiqli şərait və orada sənaye, sosial və turizm infrastrukturunun daha da gücləndirilməsi imkanlarını təmin edəcəyik”. Samofalova bildirir ki, bu, qonşu ölkələri yük maşınlarının gecikdirilməsini dayandırmağa məcbur edəcək və vilayətə ərzaq və sənaye komponentləri ehtiyatlarının kütləvi şəkildə yığılmasına son qoymağa imkan verəcək.

“Vzqlyad”ın jurnalisti yazır ki, Moskva da Kalininqradın enerji təhlükəsizliyini təmin etmək üçün addımlar atır. Təbii qaz ora Litva ərazisindən keçən boru kəməri ilə axır, lakin Rusiya hökuməti onun bağlana biləcəyindən ehtiyat edir. Beləliklə, o, daha çox kömür və dəniz yolu ilə təmin oluna bilən mayeləşdirilmiş təbii qaza (LNG) etibar etməyi planlaşdırır. Bu məqsədlə, o, Kalininqraddakı bəzi elektrik stansiyalarını neftdən kömürə çevirməyi planlaşdırır, Rusiya ilə Kalininqrad arasındakı marşruta daha çox LNG gəmisi və Kalininqrad limanında üzən yenidən qazlaşdırma qurğusu yerləşdirilib. Yeni enerji təchizatı olmasa belə, Kalininqrad rəsmiləri deyirlər ki, onların artıq 75 günlük normal işləmək üçün ehtiyatları var.

Eyni zamanda, Rusiya rəsmiləri Litva və Polşaya xəbərdarlıq edir ki, əgər Rusiya ilə onun Baltikyanı eksklavı arasında nəqliyyatı yavaşlatmağa və ya hətta əngəl törətməyə davam etsələr, Kalininqraddan daha çox özlərinə zərər verəcəklər. Moskva onları cəzalandırmaq üçün addımlar atacaq. Siyasi baxımdan bu ölkələrdə insanlar özlərini yaxşı hiss edə bilər, lakin onlar Kalininqradda sərhəddən keçərək aldıqları ucuz benzinə çıxışı və limanlar vasitəsilə həm Rusiya, həm də Çinlə tranzit ticarətini itirəcəklər. Moskva isə Rusiya ərazisindəki anbar və stansiyaları icarəyə verməkdən imtina edərək, bu ölkələrə əvvəllər sahib olduqları nəqliyyat üstünlüklərini məhdudlaşdırmaqla zərər vurmaq gücündə olduğuna dair siqnallar göndərir.

Belə kiçik addımların arxasında Qərb analitiklərinin uzun müddətdir düşündüyü təhdid dayanır. Kalininqradın blokadaya düşəcəyi təqdirdə Moskva Belarus və Kalininqrad arasında “Suvalki dəhlizi”ni zorla ələ keçirməyə cəhd edə bilər. Bu, Rusiya ilə Qərb arasında daha böyük müharibənin başlanmasına səbəb ola bilər. İstənilən halda Rusiyanın bu günə qədər Kalininqradda atdığı addımlar Kremlin Qərblə indi çoxlarının güman etdiyindən daha uzun və daha dərin münaqişəyə hazırlaşdığını göstərir.
Strategyvision.org