Rusiyanın iki planından biri: "İttifaq dövləti" çərçivəsində SSRİ-nin hansısa prototipinin yaradılması

Ukraynanın Rusiya tərəfindən işğal olunmuş ərazilərində psevdoreferendumların keçirilməsi ehtimalı kimi daha çox 11 sentyabr tarixi göstərilir. UNİAN Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin 70 illik yubileyi üçün belə “hədiyyə” alıb-almayacağını araşdırıb. AYNA həmin araşdırmanı istinadla təqdim edir:

Rusiyanın Ukraynanın “rusdilli” regionlarını, xüsusən də cənub və şərqini tez bir zamanda ələ keçirmək planlarının iflasa uğramasına baxmayaraq, Kreml nəhayət, onlardan əl çəkməyə tələsmir. İşğalçıların əvvəlcə planlaşdırdığı kimi, may ayında psevdoreferendum keçirmək mümkün olmadı. Beləliklə, artıq iyun ayında Rusiya informasiya məkanında “obyektiv hallar” adı altında gizlənən bəhanələr peyda olmağa başladı. Onlar bildiriblər ki, “DXR”də “referendum” vaxtı deyil, çünki Donetsk vilayəti hələ tam “azad edilməyib”. Zaporojye vilayətində AES ətrafında gərgin vəziyyət hökm sürür. Xersonda isə “problem” “dövlət strukturlarının” olmamasıdır.

İlhaq ləğv edilmədi?

Bununla belə, rusiyalı hüquq müdafiəçisi və bloger Mark Feyqinin fikrincə, Kremlin hələ yayda işğal olunmuş Ukrayna ərazilərinin ilhaqı ilə bağlı iki əsas planı var idi.

Birincisi, Zaporojye vilayətinin işğal olunmuş hissəsində psevdoreferendumun keçirilməsini və onun Rusiya Federasiyasına “qoşulduğunu” elan edən yerli referendum idi. Və “DXR” və “LXR” ehtiyac yaranarsa, sadəcə olaraq öz saxta parlamentləri vasitəsilə eyni “qoşulmaları” elan edəcəkdilər.

İkinci plan daha radikaldır. Bu, "İttifaq dövləti" çərçivəsində SSRİ-nin hansısa prototipinin yaradılmasını nəzərdə tuturdu.

“Yəni Cənubi Osetiya, Dnestryanı, Zaporojye, Xerson, Luqansk və Donetsk vilayətlərini "müstəqil dövlətlər" kimi tanımaq, Rusiya və Belarusun da daxil olduğu “İttifaq dövləti”nə gətirmək”, - Feyqin bildirib.

Sadə sözlə desək, Ukraynanın işğal olunmuş ərazilərindəki “müstəqil” qurumlar “İttifaq dövləti”nə – Moskvanın idarə edəcəyi federasiyaya qoşulur. Məhz bu kontekstdə Rusiyanın informasiya məkanında belə bir halda Rusiyanın “müdafiə” edəcəyini, məsələn, Xerson vilayətini “Rusiya ərazisi” kimi “qoruyacağını” eşitmək getdikcə daha çox mümkün idi. Düzdür, Rusiya rəsmiləri əhaliyə məlumat verməyə tələsmirdilər ki, bu, təkcə əlavə torpaqların ilhaqı deyil, həm də təkcə “federasiyanın yeni subyektləri”ndə deyil, ümumilikdə Rusiyada tam səfərbərlik demək olacaq.

"Putin çətin ki, Rusiyanın guya "yeni ərazisini müdafiə etmək" üçün cəmiyyəti ayağa qaldıra bilsin. Açıq səfərbərlik müharibədə böyük itki olardı. Kreml sosial partlayışa səbəb olmaqdan qorxur", - hərbi ekspert Oleq Jdanov qeyd edir.

Və bir çox ekspertlər hesab edir ki, Rusiya Federasiyasının sentyabrın 11-dən əvvəl belə bir fırıldaq həyata keçirməyə vaxtı yoxdur. ABŞ Dövlət Departamentinə görə isə Rusiya hələ də yaxın həftələrdə əvvəlcədən planlaşdırılan psevdoreferendumları keçirə bilər. Üstəlik, belə bir imkan həm işğalçıların hələ də öz inzibati sərhədlərini keçməyə çalışdıqları Donetsk və Luqansk vilayətləri, həm də Xarkov vilayəti, Xerson və Zaporojye üçün mövcuddur.

Dövlət Departamentinin rəsmi nümayəndəsinin müavini Vedant Patel deyib: “Uydurma referendumların bir hissəsi kimi Rusiya, şübhəsiz ki, təbliğat və dezinformasiya kampaniyalarından istifadə edəcək, "seçici fəallığı"nı saxtalaşdıracaq və guya Rusiya Federasiyasına qoşulmağa "səs verənlər"in faizini şişirdəcək”.

Üç problem

Aydındır ki, rusların planlarını həyata keçirmək üçün əsas problem Ukrayna Silahlı Qüvvələridir.

“Mövcud hərbi vəziyyət referendumların keçirilməsini qeyri-mümkün edir”, - Oleq Jdanov qeyd edir.

"Ruslar "referendum" ideyasını səsləndirəndə, heç olmasa, bütün Xerson vilayətini və Zaporojyeni nəzarətə götürməyə vaxt tapacaqlarını gözləyirdilər. Amma indi onlara aydındır ki, sentyabrın 11-dən əvvəl bunu etmək mümkün olmayacaq”, - politoloq Yaroslav Makitra əlavə edir.

Tarixin “Krımda olduğu kimi” təkrarlanmasına daha bir maneə isə Rusiyanın müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərdə dəstəyidir. Daha doğrusu, dəstəyin tam olmamasıdır.

Politoloq, Ukrayna Seçicilər Komitəsinin Xerson vilayət təşkilatının keçmiş nümayəndəsi Vladimir Molçanov qeyd edir ki, ruslar hətta işğal olunmuş ərazilərdə əhalinin dəqiq sayını belə bilmirlər: "Xüsusilə Zaporojyedə işğalçıların seçici siyahıları yoxdur. Xerson vilayətində isə onlar yalnız kağız daşıyıcıları ələ keçiriblər. Bunlar 10 min A2 vərəqdir. Ruslar onları emal edə bilərlər, lakin sentyabrın 11-nə kimi yox".

Melitopol meri İvan Fedorov qeyd edir ki, hətta saxta referendum keçirmək onlar üçün çətindir: "Mənzil-mənzil gəzəndən sonra işğal olunmuş Melitopol ərazisində qalan vətəndaşlarımızın 10 faizdən az hissəsi "referendum"u dəstəkləməyə razılıq verib".

Xerson vilayətində də vəziyyət oxşardır. Orada işğalçılar rayon sakinlərinə rüşvət verərək psevdoreferendumda iştirak etməyə çalışırlar. Xerson ictimaiyyətinə görə, tələb olunan qiymət 10.000 rubldan başlayır. Bununla belə, Xersonun ağıllı insanları tez pul götürüb xərcləyirlər və rus "idarəsindən" qaçırlar.

İşğal altında olan Donbassdakı vəziyyət isə daha maraqlıdır. Məlum olub ki, 2022-ci ilin fevralından rus qoşunlarının gəldiyi “Rusiya sülhü”nün tərəfdarları kifayət qədər deyil. Və əvvəllər Rusiyaya "qoşulmağı" dəstəkləyə bilən Luqansk və Donetsk sakinləri zorla səfərbər olundular və yəqin ki, artıq Ukrayna tarlaları üçün "gübrəyə" çevrildilər.

Luqansk hərbi administrasiyasının rəhbəri Serhi Qaydayın sözlərinə görə, hazırda işğal olunmuş şəhərlərin əksəriyyəti boşdur. İşğalçılar isə əhalini rüşvət və şantaj yolu ilə qarşıdan gələn psevdosəsvermədə iştirak etməyə çağırırlar: bəzilərinə yemək, su və ya tikinti materialları vəd edilir, digərləri isə mənzildən məhrum edilməklə hədələnir.

"Bu, şantajın ən sadə formasıdır: "Biz sizə əsas ehtiyaclarınızı ödəməyə kömək edəcəyik, siz isə referenduma gedəcəksiniz. Yoxsa, öl, nəticəni sənsiz də çəkəcəyik". Onlar şantajı bu formada edirlər", - Qayday qeyd edib.

Bundan başqa problem isə “inzibati iş” yerinə yetirmək, yəni “referendumun” plan üzrə getdiyi “təsvirini” birbaşa təşkil etmək istəyən insanların olmamasıdır.

"Rusiya Federasiyası ideyasının "referendumlar"la həyata keçirilməsi effektiv administrasiyanın yaradılmasının qeyri-mümkünlüyünə əsaslanırdı. Yerdə kifayət qədər sayda icraçı olmadıqda, "referendum"dan söhbət gedə bilməz. Hazırda orada olanlar rus hərbçilərinin iştirakı olmadan hətta səhnələşdirilmiş "seçki" də yarada bilmirlər”, - Gələcək Ukrayna İnstitutunun politoloqu İxar Tışkeviç qeyd edir.

Səhnələşdirmə ilə "seçici fəallığı"

Həqiqətən də, işğalçılar ələ keçirilən ərazilərdə “seçici fəallığı” təmin etmək üçün artıq “xalq ifadəsi”nin müxtəlif kreativ formalarını sınaqdan keçirirlər: bəzən onlar "səsvermənin" yeddi gün uzadılması planlarını müzakirə edir, sonra yerli sakinləri "səs verməyə" necə məcbur etmək barədə düşünürlər.

Tışkeviçin fikrincə, Moskvanın işğal olunmuş ərazilərdə inkişaf etmiş əməkdaşlıq administrasiyası olmasa belə, Kremlə istənilən əlverişli anda silah altında “referendum” keçirməyə heç nə mane olmur: "Ruslar bu "referendum"u keçirməlidirlər. Və təbii ki, insanları pulemyotlar altında saxlamaq və onları "kameralara" bülleten atmağa məcbur etmək problem deyil. Rusiya Federasiyası bunu ən azı sabah təşkil edə bilər".

Bu fikri Melitopol şəhərinin meri İvan Fedorov da təsdiqləyir: "Əgər vəzifə hamının Rusiya Federasiyasını dəstəklədiyi təbliğat videosu çəkməkdirsə, o zaman bunu edə bilərlər. Amma bu, müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərdəki insanların faktiki əhval-ruhiyyəsinə qətiyyən uyğun gəlməyəcək”.

Üstəlik, Ukrayna kəşfiyyatının məlumatına görə, Rusiya işğal olunmuş ərazilərdə xalqın iradəsinin ifadəsi deyilən işə hazırlığı demək olar ki, başa çatdırıb.

Sual: niyə dayandırıldı?

Politoloq Yaroslav Makitranın fikrincə, rusların yerli dəstəyinin olmaması onların hətta şəkil çəkməsinə, yalançı görüntülər yaymasına mane olur. Bundan əlavə, Xerson, Zaporojye və Xarkov vilayətlərinin böyük bir hissəsi Ukraynanın nəzarəti altındadır. Ruslar vəziyyəti öz xeyirlərinə çevirə biləcəklərinə əmin deyillər. Ona görə də regionların bu hissələrini Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil etməkdən qorxurlar”.

“Əgər onlar belə psevdoreferendum keçirsələr və istədikləri nəticəni “əldə etsələr”, öz ölkələrinə və dünyaya nümayiş etdirəcəklər ki, onlar rus adlandırdıqları ərazilərə nəzarət etmək iqtidarında deyillər”, - ekspert vurğulayır.

Politoloq Volodimir Molçanovun fikrincə, bu fakt Kremli növbəti “xoşməramlı jest” etməyə və sentyabrın 11-də “referendum” keçirməkdən imtina etməyə məcbur edə bilər: "Sadəcə izah edəcəklər. Yaxud deyirlər ki, "xüsusi əməliyyat”ın məqsədlərinə nail olunub, ona görə də “referendum” ləğv edilib. Yaxud da deyəcəklər ki, məsələn, "Zaporojyeni almayana qədər biz referendum keçirməyəcəyik"".

Rusiya KİV-i mənbələrə istinadən bildirir ki, Kreml hələlik "referendum" ideyasını bir neçə aylıq - qışa qədər təxirə salmaq və ya bu cür avantüradan tamamilə imtina etmək barədə qərar verməyib. Axı hələ də bəlli deyil ki, qismən işğal olunmuş əraziləri Rusiya Federasiyasına dəqiq necə “inteqrasiya” etsinlər, onlara kim və necə nəzarət edəcək. Sədaqətsiz əhalinin sayını və rusların özlərinin Xerson uğrunda, hətta onun uğrunda ölmək istəmədiyini nəzərə alsaq. Axı psevdoreferendumda Kreml nəhayət ki, danışıqlar imkanını itirəcək. Ukrayna artıq “referendumlar”ın Rusiya üçün son boşluğu bağlayacağını açıq şəkildə bəyan edib.

Müəllif: Turan Abdulla