Çok değerli Emel Esin'e göre; Oğuzlar'ın ataları, Çinlilerin "Wu-huan" dediği, Proto Moğol kavimlerden Dun-Hu'ların halefleri olan boydu. Oğuzların görü­nüşleri diğer Türkler gibi, yarı-mongoloid yarı-europeoid idi. M.Ö. III. yüzyılda, Baykal çevresinde, Ötüken ile Altay dağları tarafında idiler. "Wu-huan" boyu Altay bölgesinde, halı, yünlü kumaşlar dokumak, altın işçiliğinde ve at koşumları yapmakta çok maharetli idiler.
Emel Esin, halı dokuyuculuğunun Oğuzlar arasında yaşamaya devâm etmesi sebebiyle, dünyânın en eski halısının bulunduğu Pazırık kurganlarını, Oğuzların atası olabilecek "Wu-huan"lara atfeder.
Idrîsî’nin (M. 1099-1105) anlattığı göre, Sır-deryâ boyunda, Oğuzların şehirleri ve dağ zirvelerinde kaleİeri vardı.Bunların harâbeleri hâlâ Sır-deryânın Aral gölüne akdığı çevrede ve Dede Korkut destanlarındaki, «Karaçuk» denen Kara-tağ yamaçlarında durmakdadır. Oğuz Yabgusunun başkenti, Sırderyâ, Can-kent-kale harâbelerindeki Yangı-Kent idi.
Oğuzların «keçi gibi seyrek sakallı» oldukları, kulak diplerinde,
Kâşğarî’nin «tulun» veya «küjik» dediği zulfleri vardı. Dede Korkut Oğuz Beylerini şöyle tasvir eder. «Kulağu altun küpelü kaim Oğuz bigleri». Oğuz beylerinin kulakları küpeli idi.
Eski Saltov-Mayak kültürü topraklarında, Tın ırmağı bölgesinde,'
"Torsk" şehri yanında, bugünki Kiev’in güneyinde, Ros ırmağı sâhillerinde, çok sayıda Oğuz-Peçenek mezarı ortaya çıkarıldı. Bunlar Bizanslıların «UZ» (Oğuz) ve Rusların «TORK» (Türk)
dediği boylara aittir.
Hazar, Peçenek ve Oğuzların Karadenizin kuzeyindeki illerin vârisleri, Kıpçak-Kuman boyları olacakdı. M. 1240 sıralarında bazı Kıpçak-Kumanlar Macaristanda Pannonia ovasına yerleştiler. Kırımda kalan Kıpçaklar, Hazar ve diğer Türkler ise, Kırım Türklerlni teşkîl edecekler idi. Nuray Bilgili.
Teref.az