İstehlak kreditləri son illərdə Azərbaycanda təkcə bank sisteminin əsas gəlir mənbəyi deyil, eyni zamanda minlərlə ailənin gündəlik sosial-iqtisadi sabitliyini təmin edən yeganə alətə çevrilib. Gəlirlə xərclər arasında dərin uyğunsuzluq, inflyasiyanın ailə büdcəsinə təsiri və əmək bazarındakı qeyri-sabitlik fonunda vətəndaş kreditə daha çox möhtac qalır.

Ənənəvi sosial dayaqların zəiflədiyi bir dövrdə, bank sektorunun sürətlə genişlətdiyi istehlak kreditləri tədricən sosial yardım funksiyasını daşımağa başlayıb. Lakin bu prosesin uzunmüddətli nəticələri barədə sistemli qiymətləndirmə aparılmaması ailələrin maliyyə davranışlarında dərin problemlər yaradır. Bugünkü reallıqda kredit götürmək artıq planlı iqtisadi fəaliyyətin tərkib hissəsi deyil, əksinə, zəruri istehlak mallarına çıxış üçün tətbiq olunan fövqəladə vasitədir.

"DogruXeber.az" redaksiyasının müşahidələrinə əsasən, son iki ildə kiçik həcmli nağd kreditlərə tələbat ən azı 30 faiz artıb. İqtisadiyyatın rəsmi seqmentində əməkhaqqı artımı bu dinamikaya uyğun gəlmədiyindən, insanlar kredit borcu ilə borcun üstünü örtməyə məcbur qalır. Bu isə maliyyə institusionalizasiyasından çox, ailə strukturlarının borc dövriyyəsinə çevrilməsi ilə nəticələnir.

Digər tərəfdən, kredit öhdəliklərinin uzunmüddətli olması psixoloji və sosial təzyiqləri artırır. Ödəniş tarixlərinin gecikməsi, əlavə faizlərin yığılması və borcun icra xidmətlərinə keçməsi bir çox hallarda ailədaxili münaqişələrin, psixoloji yüklənmələrin və hüquqi problemlərin yaranmasına səbəb olur. Bu faktlar ölkədə iqtisadi savadlılığın və borc menecmentinin zəif olmasını da bir daha sübut edir.

Maliyyə sektoru bu vəziyyətdən ciddi şəkildə bəhrələnir. Kredit məhsullarının şərtləri şəffaf görünməsinə baxmayaraq, onların real dəyəri çox zaman borclunun maliyyə təcrübəsi ilə üst-üstə düşmür. Aylıq ödənişlərin təxmini hesablanması ilə başlanıb, yüksək cərimələrlə nəticələnən borc münasibətləri getdikcə daha çox insanı hüquqi və sosial risk altına salır.

“DogruXeber.az” olaraq hesab edirik ki, bu məsələnin sistemli şəkildə həll edilməsi üçün bir neçə paralel istiqamətdə addımlar atılmalıdır. İqtisadi savadlılıqla bağlı milli səviyyəli maarifləndirmə proqramlarının hazırlanması, borclanma mədəniyyətinin formalaşdırılması, kredit məhsullarının şərtlərində sosial məsuliyyət elementlərinin tətbiqi vacibdir. Kredit istehlakı və sosial rifah arasındakı balansı yalnız bu cür institusional yanaşma ilə təmin etmək mümkündür.