1979-cu ilin fevral-mart aylarında, İran İnqilabının qələbəsindən sonra Azərbaycan Demokrat Firqəsi rəhbərliyi, İran Tudə partiyasının başçıları Şərqi Almaniyanın Leypsiq şəhərində növbəti konfransa yığılırlar.
Gündəlikdə bircə müzakirə məsələsi vardı-Tudənin yeni rəhbəri kim olacaq?
Berlin, köhnə sədr İyrəc İskəndəri yanlısıydı, tərəfdarıydı, Moskva isə...
Moskva isə, bəli, Nurəddin Kəyanurinin.

Müzakirələrdə, yadımdadı, kürsüyə çoxları qalxdı. Alovlu nitqlər söylədilər. Kimsə Berlinin mövqeyini dəstəklədi, kimsə Moskvanın.
Atam Qafar Kəndli Herisçi Azərbaycan Demokrat Firqəsi tərəfindən danışdı. Kinayə ilə üzünü Kəyanuriyə tutaraq bu tarixi sözlərlə müzakirəyə yekun vurdu. Dedi: "Kəyanuri, sən, baban Fəzlullah Nuridən də dərinə gedibsən. Baban, məşrutə inqilabı, Səttarxan zamanında Təbrizin çox qədim bir qəbirstanlığını çarizmə, Nikolaya peşkeş etdi. Fətva verdi ki, bu qəbirstanlıq ərazisində ruslar öz Təbriz konsolluqlarını tikə bilərlər. Bəli, sənin baban daha insaflıydı. O, ölüləri satmışdı Rus çarizminə. Bəs sən niyə indi biz diriləri yadlara satırsan?"
Ancaq...
Ancaq, bu alovlu sözlərin işə, səsverməyə heç bir xeyri dəymədi. Səsəvermə nəticəsində xain Nurəddin Kəyanuru partiya rəhbəri kürsüsünə yiyələndi. Sonra İrana qayıdıb partiyanı rusların, Moskvanın informatsiya qulaqcığına çevirdi. Həbs olundu son nəticədə. Məhkəmədə dedi bəs mən rus casusuyam, bəs həmişə Moskvaya xidmət etmişəm.
İyrəc İskəndəri ilə Nurəddin Kəyanuri arasındakı qarşıdurmanın ciddi səbəbi vardı o vaxtlar. Partiya iki fraksiya tərəfdarları arasında ikiyə parçalanmışdı. "Almanlar" qrupu Şərqi Almaniya rəhbərliyi tərəfdarı idilər. "Ştazi" adlanan kəşfiyyatın nəzrətində və kuratsiyasındaydılar. "Ruslar" qrupu isə Moskvaya, KQB-yə bağlıydı.
O vaxt Moskva, İran inqilabının qələbəsindən sonra, Ştazini KQB ilə əvəzləmək qərarını alır.
Nİyə?
Çünkü Ştazidə ikili agent məktəbi yoxdu. Bu səbəbdən bu qurumun İrandakı işilərindən heç kim xəbərdar deyildi. KQB isə...
KQB isə, ikili agentlərlə doıuydu. Bilmək olmurdu bu şəxslər Moskvaya işləyir, yoxsamı Londona. yaxud Vaşinqtona, ya Parisə.
Ruslara isə o vaxt İranda Qərblə konsensuns qazanmaq, iranı Qərblə birgə idarə etmək lazımdı.
Bu səbədən Moskva, bayaq dediyim o iclasda partiya rəhbərliyini dəyişdi. Xain Kəyanurini hakimiyyətə gətirib sonra bu şəxsin əliylə partiyamızı Qərbə təhvil verdi. Nəticədə on minlərlə insan ya öldü, ya öldürüldü, yaxud xaricə qaçdı.
Beləliklə Nuri ailəsi öz tarixi xain missiyasını davam etdi. Ot, üzr istəyirəm xainlik, öz qədim satqınlıq kökləri üstə bitir axı.
Partiyamızı birbaşa Londona satmış KQB mayoru Vladimir Kuziçkin isə Britaniya kəşfiyyatının köməyi ilə İrandan Britaniyaya qaçdı.
Partiya fəallarımız bu xaini öldürmək istədikləri üçün ruslar britaniyalılar ilə birgə növbəti əmiliyyat hazırladılar. Kuziçkinə qarşı yalançı qətl hazırlandı.
Mənbə bunu indi belə təsvir edir: в мае 1986 г. в Глазго транзитом через Канаду прибыл нелегал КГБ «С.Т.». Свое задание он получил через тайник, заложенный в Квебеке. В нем говорилось: нужно связаться в Йоркшире с нашими людьми из числа выпускников Московской международной комсомольской школы. Эта не совсем обычная школа размещалась в 70-80 гг. в огромном сталинском здании желтого цвета в районе метро «Аэропорт». Принадлежало здание Международному отделу ЦК КПСС. На дверях этой конторы было скромное название «Школа....». Любой случайный прохожий поимел бы серьезные проблемы, постучись он в эти высокие двойные двери кузницы партагентуры советской разведки. Туда имели право входа только представители «братских и нелегальных партий». Правда, никто не знал, сколько среди них внедренных агентов их собственных национальных спецслужб. Несколько выпускников из числа молодых членов иранской партии Туде, разгромленной накануне в Иране, осели в ожидании указаний центра в Брэдфорде (Йоркшир). Вот с ними-то «С.Т.» и должен был установить связь, проинструктировать, передать фотографию, сообщить адрес объекта ликвидации и вручить спецоружие токсического действия.
Операция была расписана по минутам, включая действия «чистильщиков», которые должны были зафиксировать факт выполнения задания и обеспечить отход исполнителей. Задание, судя по короткой заметке в «Йоркшир пост» о смерти русского эмигранта, было успешно выполнено. В Центр ушла шифровка о приведении в исполнение приговора (к вышке) изменника Родины майора КГБ В. Кузичкина. Это он, являясь агентом МИ-6, в конце 70 х гг. сдал англичанам всю агентуру нелегальной разведки КГБ в Иране, о чем британцы информировали шахскую охранку.
Объект отстрела - майор В. Кузичкин ( кличка "Холоп").
Начался розыск Холопа. Так его окрестила внешняя контрразведка КГБ. Засекли В. Кузичкина в ходе его разъездов по ряду стран в сопровождении британских контрразведчиков. Предателя использовали при опознании тех советских разведчиков, кого он знал только в лицо и чьих фотографий не нашлось в архивах МИ-5.
На Лубянке созрела идея о его ликвидации. Исполнение поручили иранским нелегалам из комсомольской школы. Если провалятся, всегда можно списать на кровную месть. Те вроде сработали чисто. Поверив, в КГБ распорядились направить супруге Кузичкина, остававшейся в СССР, свидетельство о смерти мужа. Такие «сливы» создавали видимость длинной руки Москвы, которая всегда настигнет предателя.
Но свидетельство о смерти оказалось юридически ничтожным. Дело в том, что все действия «иранских комсомольцев» с самого начала находились под контролем МИ-5. Их операция по ликвидации Холопа была умелой инсценировкой. В. Кузичкин, как опытный сотрудник нелегальной разведки, весьма натурально прикинулся покойником, чем ввел в заблуждение исполнителей, поспешивших доложить в Центр о выполнении задания.
Он «воскрес» в 1988 г., когда написал прошение о помиловании - М. Горбачеву, народным депутатам, а в 1991-м - Б. Ельцину. Его прошения остались без ответа".
Bax belə. Son akkordda bizə, ruslarla ingilislər bir teatr göstərdilər. Şekspir teatrı.
Nurəddin Kəyanuri xəyanəti bax bu cür öz son nöqtəsini tapdı. Biz isə, nəticədə öz bütün silahdaşlarımızı itirdik.
Qaldıq tək-tənha...
İndiyədək bütün bunları qarışıq yuxu kimi xatırlayıb hərdən dərindən bir "ah..." çəkirəm.
Həmid Herisçi