Qayğılar artır, xərclər çoxalır, yardım gəlmir

Hər yeni dərs ilinin başlanğıcı təkcə xoş qayğılar deyil, həm də ildən-ilə artan xərclər deməkdir. Son illərdə inflyasiya ailələrin maliyyə imkanlarını xeyli pisləşdirdiyindən, bir çox valideynlər sentyabrı nəzərəçarpacaq dərəcədə narahatlıqla qarşılayırlar. Qarşıdan gələn xərclər üç və ya daha çox uşağı olan ailələrə dövlət yardımı barədə düşünmək üçün başqa bir səbəbdir.

Artıq neçə illərdir ki, yerli vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndələri uşaq pulu deyilən problemi gündəmə gətirirlər. Respublikada bu cür dəstək çoxuşaqlı ailələrə ödənişlərlə məhdudlaşır, lakin indiki vəziyyətdə beş və ya daha çox uşaq dünyaya gətirməyə qərar verən valideynlərin sayı durmadan azalır. Ona görə də bu statusa yenidən baxılması və üç uşaqlı ailələrin böyük ailə hesab edilməsi ilə bağlı təkliflər çoxalıb.

İqtisadçı alim Vüqar Bayramov ailələrdə doğum səviyyəsinin azalması tendensiyası səbəbindən, üçdən çox uşağı saxlayan valideynlərə bu statusun verilməsini təklif edir: “Sovet sistemi dağıldıqdan sonrakı dövrdə bir çox ölkələr bu reallıqla üzləşib. Qlobal dəyişikliklər böyük ailələrin tərəfdarlarının sayına təsir etdi və reproduktiv münasibətlər bu gün çox dəyişdi - əksəriyyət üçün ideal iki uşaq, adətən bir oğlan və bir qız olan bir ailə oldu. Beləliklə, hər il üçüncü uşaq dünyaya gətirməyə qərar verən valideynlər getdikcə daha az olur. Rəsmi statistika da bu tendensiyadan xəbər verir. Dövlət Statistika Komitəsinin son məlumatına görə, respublikada 557 min iki uşaqlı ailə var. Eyni zamanda, altı və daha çox uşaq böyüdən ailələrin sayı 16 mini keçib”.

Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, yalnız az sayda valideyn altı və ya daha çox vərəsə yetişdirir: “Ona görə də üç və ya daha çox uşağı olanlara müavinətlərin verilməsi məqsədəuyğundur. Bununla sosial dəstəyi gücləndirmək, pensiya yaşını aşağı salmaq və daha çox ailəmizi dövlət yardımı ilə əhatə etmək mümkün olacaq. Hazırda 110 min ailədə dörd və ya daha çox uşaq böyüyür. Çoxuşaqlı ailələrin statusunun dəyişdirilməsi ilə əhalinin xeyli böyük hissəsini aylıq nağd ödənişlər və digər müavinətlərlə əhatə etmək mümkün olacaq. Təbii ki, dövlətin üzərinə düşən maliyyə yükünü hesablamaq vacibdir. Axı, əhalinin daha geniş təbəqəsini müavinətlərlə əhatə edərək, pensiya yaşına görə dövlət imtiyazları alanların sayını artırmaq lazım gələcək”.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən yerli mətbuata bildirilib ki, çoxuşaqlı ailələrə cəmi 105 manat verilir. Maraqlıdır ki, söhbət son beş ildə 3,5 dəfə artmış məbləğdən gedir. 12 mindən çox uşaq onu alır. Lakin indiki qiymətlərin standartları ilə bu pul, təbii ki, uşağı məktəbə göndərməyə kifayət etmir.

Valideynlərin sözlərinə görə, xaricdən gətirilən və yerli məhsulların keyfiyyəti qənaətbəxş olmadığından məktəb ləvazimatlarının və uşaq geyimlərinin qiymətləri qalxır. Uşaqlar üçün dövlət tərəfindən başqa güzəştlər də var. Birincisi, bu, uşağın doğulması zamanı valideynlərə verilən 500 manat birdəfəlik nağd müavinətdir. Bundan başqa, aztəminatlı ailələrdən olan bir yaşadək uşaqlara 100 manat pul verilir. Müvafiq idarə 5 il ərzində bu məbləğin 82% artdığını bildirir.

Əvvəllər bütün yetkinlik yaşına çatmayanlar üçün uşaq müavinətləri ilə bağlı sensasion ideyanın əleyhdarlarının əsas arqumenti respublikadakı yaxşı demoqrafik vəziyyətlə bağlı mübahisələr idi. Sadə dillə desək, ölkədə doğum səviyyəsi ilə bağlı problem yaşanmır və buna görə də əhalinin bunun üçün maddi stimullaşdırılmasına ehtiyac yoxdur. Bir neçə müstəqil iqtisadçı ölkədə doğum səviyyəsinin durmadan aşağı düşdüyünə inanaraq bununla mübahisə etməyə hazırdır.

Eyni zamanda, valideynlər əmindirlər ki, qiymətlərin xeyli artdığını nəzərə alaraq, dövlət belə ailələrin maddi vəziyyəti ilə bağlı narahat olmalıdır. Rəsmi qeydiyyatda olan işçilərin orta nominal əməkhaqqının artması ilə bağlı rəsmi statistikanın açıqlanmasına baxmayaraq, vətəndaşların əksəriyyətinin maaşları orta səviyyədə qalır və əksər hallarda 500 manatı keçmir. Bu hal elektron məşğulluq resurslarında əmək haqqı ilə bağlı vəziyyətlə təsdiqlənir. Əksər işəgötürən 400-500 manat maaş təklif edir.

Yeni dərs ili ərəfəsində vətəndaşlar məktəb ödənişlərinin xərclərini hesablayırlar. Ailələrin xərcləri çox dəyişir: yüksək keyfiyyətli paltarlar, kürək çantaları və ayaqqabılar çox pula başa gəlir. Bakı Tikiş Evinin (BTİ) məktəbli formalarının tikilməsi üçün parçaların təbii olması ilə bağlı açıqlamalarına baxmayaraq, bir çox valideynlər onun keyfiyyətsizliyindən şikayətlənirlər.

Digər şeylərlə yanaşı, bu il bazarda tələbələr üçün sintetik materiallardan hazırlanmış çoxlu ucuz paltarların meydana çıxması ilə yadda qaldı. Maddi cəhətdən çətin vəziyyətdə olan vətəndaşlar, xüsusən də üç və ya daha çox uşağı olan ailələr bu təhlükəli formanı almağa məcbur olurlar.

Müəllif: Emma Rzayeva
ayna.az