Hansı işlərə inzibati məhkəmələrdə hansılara isə rayon (şəhər) və ya kommersiya məhkəmələrində baxılmalıdır?

9 oktyabr 2024-cü il tarixində Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumu mühüm bir qərar qəbul etdi. Bu qərar 10 aprel 2015-ci il tarixli "İnzibati və mülki hüquq münasibətlərindən irəli gələn mübahisələrin məhkəmə aidiyyətinə dair" əvvəlki qərara əlavə və dəyişikliklər edir. Bu yeniliklər, məhkəmə sisteminin səmərəliliyini artırmaq və hüquqlarınızın daha effektiv müdafiəsini təmin etmək məqsədi daşıyır.

1. Torpaq ayrılması ilə bağlı mübahisələr:

• Birlikdə mübahisələndirmə: Əgər torpağın ayrılmasına dair həm inzibati aktın, həm də bu akt əsasında bağlanmış müqavilənin qanunsuz olduğunu iddia edirsinizsə və bu iddialar eyni faktiki və hüquqi hallara əsaslanırsa, işinizə inzibati məhkəmələrdə baxılacaq.
• Ayrı-ayrı mübahisələndirmə: Əgər yalnız müqavilənin şərtləri ilə bağlı narazılığınız varsa və inzibati aktın qanuniliyinə etiraz etmirsinizsə, bu halda işinizə mülki məhkəmələrdə baxılacaq. Əgər torpaqla bağlı həm dövlətin qəbul etdiyi qərarın, həm də bu qərar əsasında bağlanmış müqavilənin qanunsuz olduğunu düşünürsünüzsə, inzibati məhkəməyə müraciət etməlisiniz. Yox, əgər yalnız müqavilə şərtlərindən narazısınızsa, mülki məhkəməyə müraciət etməlisiniz.

2. Dövlət və bələdiyyə əmlakının müsabiqə və hərracları:

• Mülki-hüquqi xarakter: Dövlət və ya bələdiyyə əmlakının müsabiqə və ya hərrac vasitəsilə satışı və ya icarəyə verilməsi ilə bağlı bütün mübahisələr mülki-hüquqi xarakter daşıyır.
• Mülki Məhkəmələrdə baxılması: Bu mübahisələrə mülki məhkəmə icraatı qaydasında baxılmalıdır. Əgər müsabiqə və ya hərrac prosesində hüquqlarınızın pozulduğunu düşünürsünüzsə, məsələn, nəticələrdən narazısınızsa, mülki məhkəməyə müraciət etməlisiniz.

3. Təbii inhisar subyektləri ("Azərsu” "Azərişıq” "Azəriqaz” və s.) ilə mübahisələr:

• İnzibati məsələlər: Təbii inhisar subyektlərinin (məsələn, elektrik, qaz, su təchizatı şirkətləri) dövlət tənzimləyici orqanları ilə olan mübahisələri inzibati hüquq sahəsinə aiddir və işlərə inzibati məhkəmələrdə baxılır.
• Mülki Məsələlər: Təbii inhisar subyektlərinin vətəndaşlar və təsərrüfat subyektləri ilə olan münasibətləri (məsələn, xidmətlərin göstərilməsi, müqavilə şərtləri) mülki-hüquqi xarakter daşıyır və işlərə mülki məhkəmələrdə baxılır. Əgər siz təbii inhisar subyekti ilə məsələn, enerji təchizatı ilə bağlı problem yaşayırsınızsa, mülki məhkəməyə müraciət etməlisiniz. Əgər bu subyekt dövlət orqanı ilə mübahisə yaşayırsa və bu sizi də təsir edirsə, bu halda inzibati məhkəməyə müraciət edilməlidir.

4. Publik hüquq səlahiyyətlərinin icrası:

• İnzibati aktlar: Təbii inhisar subyektlərinə və ya digər orqanlara qanunla verilmiş xüsusi səlahiyyətlərin icrası (məsələn, dövlət ehtiyacları üçün torpaqların geri alınması) ilə bağlı mübahisələr inzibati məhkəmələrdə həll olunur.
• Mülki fəaliyyətlər: Gündəlik təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində yaranan mübahisələr (məsələn, zərərin ödənilməsi, müqavilə pozuntuları) mülki məhkəmələrdə həll olunur.
Əgər dövlətin xüsusi səlahiyyətləri icra etməsi nəticəsində hüquqlarınız pozulubsa, inzibati məhkəməyə müraciət etməlisiniz. Əks halda, adi mülki-hüquqi mübahisələr üçün mülki məhkəməyə müraciət etməlisiniz.

Nəticə:

Bu dəyişikliklər məhkəmə sisteminin daha effektiv işləməsinə və hüquqlarınızın daha yaxşı qorunmasına yönəlib. Əsas məqsəd mübahisələrin düzgün məhkəmədə həll olunmasını təmin etməkdir ki, bu da sizin üçün ədalətə daha sürətli çatmaq deməkdir.

Pərviz Məmmədov
Vəkillər Kollegiyasının üzvü