Xəbər verdiyimiz kimi ABŞ prezidenti Donald Tramp İranın nüvə proqramı ilə bağlı razılığa gəlmədiyi təqdirdə ölkənin bombalanacağı barədə xəbərdarlıq edib. İranda daxili və xarici gərginliyi artır. Artıq müharibə anonsları, İran rejminin dəyişdirilməsi ilə bağlı iddialar səsləndirilməkdədir. Sözügedən ehtimalların reallaşması halı isə qonşu ölkələr üçün müəyyən risklər yaradır. Bu proseslər həm siyasi, həm də iqtisadi sahələrdə fərqli perspektivlər açmaqla yanaşı, xüsusilə Güney Azərbaycan məsələsinin yenidən gündəmə gəlməsinə səbəb olur.

İranın vurulması və rejim dəyişikliyi Azərbaycan üçün hansı perspektiv və problemlər vəd edir?

Globalinfo.az-a danışan politoloq Əlimusa İbrahimov deyib ki, ABŞ və İsrailin İranı nüvə obyektlərinə zərbələr endirməsi ehtimalı hər keçən gün daha da ciddiləşir:

“Yaxın Şərqdə geniş həcmli müharibə ehtimalı region dövlətlərinin hamısını ciddi narahat edir. Azərbaycan da İranın ən yaxın qonşuluğunda yerləşən bir ölkə kimi bu hadisənin baş verməsi ehtimalından çox narahatdır. Çünki İranın bombalanması , mümkün rejim dəyişikliyi ilə yanaşı, həm təhlükəsizlik, həm də geosiyasi dəyişikliklər baxımından Azərbaycana dərin təsirlər göstərəcək. Bu təsirlərin nədən ibarət olacağını nəzərdən keçirək:

İranla olası müharibə halında Azərbaycan bir sıra problemlərlə rastlaşa bilər.

Birincisi, təhlükəsizlik problemi və sərhəddə qeyri-sabitlik. İrana birbaşa hücum sərhədlərin sabitliyinin pozulmasına, qaçqın axınına və Azərbaycanın cənub bölgələrində potensial təhlükəsizlik təhdidlərinin güclənməsinə səbəb ola bilər.

İran radikal şiə qruplarına dəstəyi artırmaqla və ya daxili iğtişaşları qızışdırmaqla Azərbaycanda gərginliyi artırmağa cəhd edə bilər.

İkincisi, iqtisadi xaosdur. Azərbaycanın İranla xüsusilə enerji və tranzit sektorlarında ticarət əlaqələri var. Sanksiyalar və ya müharibənin səbəb olduğu pozuntular bu münasibətlərin davam etməsinə mənfi təsir göstərə bilər.

Münaqişə baş verərsə, Avropanı təmin edən Cənub Qaz Dəhlizi risk altında düşə bilər.

Üçüncüsü, İranın Azərbaycana qarşı hərbi əməliyyatları başlaya bilər. İran Azərbaycanın İsrail və ABŞ ilə yaxın münasibətlərini əsas götürərərk Qarabağa erməni iddialarını dəstəkləməklə və ya diplomatik yolla Bakıya təzyiq etməklə cavab verə bilər. Azərbaycana qarşı İran tərəfindən kiberhücumlar, hibrid müharibəsi və ya proksi münaqişələr arta bilər.

Dördüncüsü isə Rusiya faktorudur. Əsas regional oyunçu olan Rusiya ya Moskvaya yaxınlaşdırmaqla, ya da Ermənistandakı hərbi mövcudluğundan istifadə etməklə Azərbaycanı daha da gücləndirmək üçün bu müharibədən istifadə edə bilər”.

Politoloq prosesdə Azərbaycanın perspektivlərini isə belə izah edib:

“Bu məsələdə də bir neçə nüansı qeyd edə bilərik.

Birincisi, zəifləmiş İran və Güney Azərbaycan məsələsidir. İran rejimi zəifləsə və ya süquta uğrasa, Güney Azərbaycan (İranın azərbaycanlılar yaşayan bölgələri) məsələsi ön plana çıxa bilər.

İkincisi, Qərblə münasibətlərin inkişaf etdirilməsidir. Azərbaycan regionda İranın təsirini cilovlamaq istəyən Qərb ölkələri üçün strateji tərəfdaş kimi çıxış edə bilər.

İranın neft ixracı daha da məhdudlaşdırılarsa, iqtisadi tərəfdaşlıqlar, xüsusilə enerji sahəsində, dərinləşə bilər.

Üçüncüsü, isə regional güc balansı ilə bağlıdır. Zəifləmiş İran Azərbaycana Cənubi Qafqazda və hətta İranın şimalında təsirini genişləndirməyə şərait yarada bilər.

Türk dünyası, xüsusən də Türkiyə və Azərbaycan regionda daha çox mədəni və siyasi inkişafa nail ola bilərlər”.

Politoloq Güney Azərbaycan məsələsinin gündəmə gəlib-gəlməyəcəyi ilə bağlı sualımıza cavabında deyib:

“Əlbətt bu mümkündür, Amma hadisələrin necə cərəyan etməsi əsas məqam olacaq.

İran əhəmiyyətli dərəcədə zəifləsə, İranda azərbaycanlı əhali arasında millətçi hərəkatlar daha da güclənə bilər”.