Ermənistanda(hayastanda) Anahit fahişəlik tanrısı sayılır. Anahitin məbədində özlərini Anahitə həsr etmiş erməni qadınlar yaşayırdılar. Anahit məbədinə yalız əcnəbilər girə bilərdilər. Həmin məbəddəki rahibələr və kahinlər yalnız ölkənin ən varlı, ən məşhur ailələrin mənsubları arasından seçilirdilər. Məbədə gələn hər kişi ilə cinsi əlaqəyə girməyi "Anahitə xidmət" sayan erməni(hay) qadın rahibələrlə erməni(hay) zadəganlar sonradan həvəslə evlənirdilər. Məbəd rahibələri arasınnda ən çox kişi ilə cinsi əlaqəyə girmiş qadın ermənilər(haylar) arasında ən "şərəfli və arzu edilən" gəlin sayılırdı". Bu haqda məşhur tarixçi Strabon yazıb.
Yatağından keçirdiyi kişilərin sayı ilə fəxr edən qadının ermənilər(haylar) arasında "ən namuslu və şərəfli qadın" hesab edilməsindən Çezare Lombrozo "Qadın: cinayətkar və fahişə" əsərində də bəhs edib.
Fransız tarixçi Pyer Dyufur (1806-1884) isə "Bibliophile Jacob" və "Fahişəliyin tarixi" adlı əsərlərindəə bildirir ki, ermənilər(haylar) arasında fahişəlik edən qadınlar pis iş görən adamlar sayılmır: "Tam əksinə, qadın evlənənə qədər nə qədər çox kişiylə cinsi əlaqəyə girərsə, onun ərə getmək şansı o qədər çox olur". Pyer Dyufur erməni(hay) ailəsinin quruluşuna və qaydalarına, xüsusilə də yazılmamış qanunlarına heyrət edirdi. "Ermənilər(haylar) indiyədək rast gəldiyim yeganə xalqdır ki, ata ilə qızı, qayınata ilə gəlini sürəkli cinsi əlaqələrə girə bilər, amma nəinki ətrafdakılar, hətta həmin ailənin üzvləri narazılıq və ya qəzəblə "Bu iyrəncliyə son qoyun!" deməz. Ermənilər(haylar) arasında qayınatalarla gəlinlər arasında "çox səmimi münasibət"lər geniş yayılıbdır. Onlar belə münasibətlərin varlığını inkar etməyə çalışsalar da, belədir", - Dyufur bildirir.
Dyufur fransızdı və bəlkə də avropalıların ailə dəyərləri baxımından "qədim erməni(hay) xalqının qədim adət"lərini anlamamış ola bilər. İş ondadır ki, asiyalılar da ermənilər(haylar) dərk etmirlər. Məsələn, XVI əsrdə yaşamış ərəb tarixçisi Mohamməd bin Təvah "Qafqaz tarixi" adlı əsərində yazır ki, erməni(hay) ailələrində ər arvadının qohumlarından uzaq qaçmağa çalışır, arvad isə ərinin qohumlarına az qala yad gözü ilə baxır. "Bunun səbəblərindən biri odur ki, erməni(hay) ailələrində qaynata ilə gəlin arasında bəzən elə əlaqələr olur ki, onu deməyə belə, utanırsan. Həmin səbəbdən də gəlinlər özlərini qorumaq üçün ərinin atası ilə ümumiyyətlə, danışmamağa çalışır. Belə davranışa erməniləri(hayları) binayi-qədimdən "çhokskanutyun" və ya "anhosk", yəni "qaradinməzlik" deyirlər. Gəlinin qayınatadan uzaq durmağa çalışması adətini isə ermənilər(haylar) "harsnutyun" adlandırırlar ki, bu zaman "hars", yəni gəlin, təcavüzə məruz qalmamaq üçün qayınatası ilə tək evdə qalmamağa çalışır", - ərəb tarixçisi yazır. Erməni(haylarda) ailələrində tez-tez rast gəlinən belə əcaib münasibətlər tarixin ən qədim çağlarından bəri yaşayıb, qalıb və indi də ermənilərin(hayların) özlərinin etiraf etdikləri təki, ən müxtəlif yerlərdə, özü də geniş şəkildə müşahidə olunur. O da var ki, tarixçiləri ermənilərin(hayların) ailə münasibətlərinə heyrətlənməklə yanaşı, hayların ailə davranış modeli sayılan "hayadat"dan iyrənərək bəhs edirlər. Məsələn, alban tarixçisi Favtos Byuzand hələ V əsrdə yazmışdı: "Ailədə belə münasibətlərin varlığı bizi məhvə aparır. Ata qızını zorlayır, qız qardaşı ilə yatır, qayınata gəlini ilə eyş-işrətlə məşğul olur". Serqo Lisisian isə Ermənistanın Sasun və Dersim səmtlərində qayınatalarının təcavüzünə məruz qalan gəlinlərin saylarının "həddən ziyadə" olmasından az qala vaysınaraq bəhs edirdi.
Onuda əlavə olaraq qeyd edək ki haylar Azərbaycan ərazilərinə çox az sayda Ərmən bölgəsindən gəlimiş bir siqan tayfası olmuşlar, Ərmən bölgəsinə isə Avropadan V əsirlərdə gəlmiş və ordanda işləmək üçün bizim Alban devrində həmən bu Qəbələ-Bərdə ətraflarına işləmək üçün gəlmişlər.Kütləvi şəkildə Azərbaycan ərazilərində çoxalması isə bizim Osmanlı və Səfəvilər devrində olmuş(hərəmxanalarda sayları çoxalmış) və 1813-1828 ci illərdə Azərbaycan ərazilərinə 40.000 hay əsillilər bilərəkdən köçürülmüşdür.İdealogiyaları isə "velikiy hayastan" qurmaqdır.
TAM MƏXİ səhifəsi