1920’lerin Mucidi, Kimyasal Yapıtlarıyla İklim Değişikliğini Hızlandırdı. Bu yazıda Dünya’ya zarar veren mühendis ve kimyager olan Thomas Midgley hakkındaki tüm detayları işleyeceğiz.
İcatları ve deneyleri Dünya’nın ekosistemini ve birçok insanın sağlığını büyük ölçüde etkilemiş bu kişi, sonuçları dikkate almadan zehirli maddelerle deney yapmayı seven bir mühendis ve kimyager olan Thomas Midgley Jr.’dır.
Thomas, her tür benzinde bulunan ve uzun süre maruz kaldığında insan vücuduna son derece zararlı olan tetraetil kurşunu oluşturmasıyla tanınır.
Thomas Midgley Jr.’ın Hayatı
Thomas Midgley, 1889’da Beaver Falls Pennsylvania’da doğdu. Çok küçük yaşlardan itibaren arabalara karşı bir tutku geliştirdi ve bu nedenle, daha iyi araba lastikleri geliştiren bir mucit olan babası Thomas Midgley Sr. tarafından mekanik öğretildi. Midgley ailesi, otomotiv endüstrisinde uzun bir yenilikçi olma geçmişine sahipti. Thomas’ın büyükbabası, 19. yüzyılın başlarında buhar motorunu geliştiren James Watt ile yakın çalıştı.
Thomas Midgley, 1911’de Cornell Üniversitesi’nden makine mühendisliği derecesiyle mezun olduktan sonra, Dayton Ohio’da yeni buluşlar için patentler oluşturan bir şirkette çalışmaya başladı. Thomas, General Motors’tan Charles F.Kettering gibi büyük mucitlerle çalıştı.
Daha da büyük sonuçları olan büyük bir keşif
Aylarca süren çalışma ve araştırmalardan sonra Thomas Midgley, tetraetil kurşunun motorlardaki ateşleme sorunlarını çözeceğini keşfetti. Motorlarda kurşunun kullanılması, yakıtın dağılımını dengeleyecek ve her pistonun eşit miktarda yakıt almasını, dolayısıyla dengeli bir ateşleme yapmasını sağlayacaktır.
Sorun, tetraetil kurşunun veya organik kurşunun 1852’de bir Alman kimyager tarafından keşfedilen çok zehirli bir madde olmasıydı. Kurşuna kısa süreli maruz kalma, halsizlik, mide bulantısı, kabızlık, kas ağrıları ve benzeri birçok farklı yan etkiye yol açabilir.
Uzun süreli maruz kalma, böbrek hastalıkları, kalp hastalıkları ve hatta doğurganlığın azalması gibi çok ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Vücudumuz için zararlıysa, bunun doğanın kendisi için de çok zararlı olduğunu tahmin edebilirsiniz. O zamanlar insanlar bu toksinin gerçekte ne kadar zararlı olduğunu bilmiyorlardı, bu yüzden diş macunu, güzellik ürünleri ve diğerleri gibi birçok yaygın üründe kullanıldı. Bu ürünlerde kullanılan kurşun miktarı çok az olmasına rağmen zararlı değildi.
Thomas Midgley, çok zehirli olması nedeniyle tetraetil kurşunun en iyi seçenek olmadığını biliyordu.
Motorlar için bu kolay düzeltme karlı bir işti, o kadar karlıydı ki 1920’lerin en büyük üç petrol şirketi olan General Motors, Du Pont ve Standard Oil, 1923’te Ethyl Gasoline Corporation’ı oluşturmak için bir araya geldi. Bu yeni şirket, halka satılacak olan kurşun katkı maddesini üretecekti.
Üretimden sorumlu olan Thomas Midgley, kurşunun olumsuz yan etkilerini olabildiğince halktan gizlemeye çalıştı, ancak katkı maddesini üreten şirketin ilk yılından bu yana, 15 işçi bu malzemeyi üretirken öldu ve yüzlerce kişi kurşuna maruz kalma belirtileri gösteriyordu.
Şirketin bu nedenle iflas etmemesi için Thomas, tetraetil kurşunun zararlı olmadığını göstermek için gazetecilerin önünde bir gösteri düzenledi.
Thomas Midgley bir dakika boyunca kurşun kokusu aldı ve hatta anında bir etki olmaksızın onunla ellerini yıkadı.
(Bizim bakanda TVlere çıkıp çernobil olayı sırasında radyasyonlu olmadığını kanıtlamak için çay içmişti.. Aynı hırs)
O zamanlar gazetecilerin ve dünyanın bilmediği şey, kurşunun insanları uzun süre maruz kaldıktan sonra etkilediğiydi. Bu, gazetecileri ikna etti, ancak Thomas, kurşunun ne kadar zararlı olduğunu derinlemesine biliyordu çünkü uzun süre kurşun etrafında olmaktan sağlık sorunları geliştirmeye başladı.
Başka bir zarar verici buluş
Ethyl, Thomas Midgley tarafından yaratılan en zararlı ürün olmasına rağmen, bu tek ürün değildi. 1929’da General Motors, Thomas’tan buzdolapları için yanıcı veya zehirli olmayan bir soğutma maddesi üretmesini istedi. 1920’lerden kalma buzdolapları, soğumak için yanıcı gazlar kullandıkları için tehlikeliydi. 1929’da Cleveland, Ohio’da gaz sızdıran bir buzdolabı nedeniyle 100’den fazla kişi öldu.
Thomas Midgley, verimli bir soğutma etkeni oluşturmak için kullanılabilecek yeni bir madde buldu.
Bu, ekosisteme son derece zararlı olan kloroflorokarbondu. Soğutma etkeni o kadar etkiliydi ki daha sonra klimalar, deodorantlar ve diğer endüstriyel makinelerde kullanıldı. Bu elementin ekosistemimizin ozonunu nasıl tükettiğini göstermek için çok sayıda çalışma yapılmıştır.
Bunun ekosistemimiz için ne kadar zararlı olduğuna dair bir fikir edinmek için 500 gram kloroflorokarbon 30 ton ozon tüketmek için yeterlidir.
Kloroflorokarbonun olumsuz etkileri ancak 30 yıl sonra 1960’larda keşfedildi ve o zamandan beri kloroflorokarbon kullanımı bazı ülkelerde yasaklandı.
Thomas Midgley Jr kendi icadı tarafından öldürüldü
Bu keşifler Thomas’a çok fazla başarı, ün ve mali kazanç getirdi, ancak ne pahasına? 1944’te 55 yaşındayken çocuk felci teşhisi kondu ve kurşuna uzun süre maruz kalması nedeniyle durumu o kadar kötüleşti ki yataktan kalkamadı.
Kalçasından aşağı felç geçirdiği için Thomas, kendisini yataktan kaldırıp tekerlekli sandalyeye oturmasına izin verecek bir sistem icat etti. 2 Kasım 1944’te karısı onu icadının ipleriyle boğulmuş halde buldu.
Merih Tan
TEREF