Ən yeni tarix. Maraqlı faktlar.
“O, təkcə peşəkar pilot yox, həm də əsl qəhrəmandır, məhz onun peşəkarlığı və qəhrəmanlığı sayəsində bizim təyyarəmiz fransız qırıcılarının hücumlarından xilas ola bildi...”
Bu Leonid İliç Brejnevin aviasiya marşalı Boris Buqayev haqqında dediyi fikirlərdir.
Bəli, Boris Buqayev son anda başda Leonid İliç Brejnev olmaqla SSRİ nümayəndə heyətinin olduğu təyyarəni fransızların qırıcı hücumundan xilas edə bilib.
9 fevral 1961-ci ildə sovet nümayəndə heyəti Qvineya Respudlikasına səfər edərkən saat 14.23-də Aralıq dənizi üzərində, həmin dövrdə müharibə vəziyyətində olan Əlcəzairin şimal hissəsindən 130 kilometr aralıda, 8250 metr yüksəklikdə Fransa hərbi-hava qüvvələrinin hücumuna məruz qalıblar.
Belə ki, Brejnevin də içərisində olduğu 75708 nömrəli “İl-18” təyyarəsinin yaxınlığında qırıcılar görünüb. Brejnev əvvəlcə elə düşünüb ki, fransızlar SSRİ nümayəndə heyətinin təhlükəsizliyi üçün onları müşayiət edirlər və bunu böyük bir hörmət kimi qəbul edib. (Qeyd edək ki, həmin ərəfədə müharibə vəziyyətində olan Əlcəzair Fransanın müstəmləkəsi olub və yalnız 1962-ci ildə müstəqil dövlət kimi tanınıb). Amma qırıcılardan açılan atəşlərdən sonra məlum olub ki, heç də Leonid İliçin düşündüyü kimi deyil.
Təyyarənin pilotu Boris Buqayev dərhal əlaqəyə girib, fransız və ingilis dillərində hadisə ilə bağlı dispetçerə məlumat verib. Pilot müəyyən olunmuş uçuş üzrə hava məkanında hərəkət istiqaməti ilə bağlı əvvəlcədən məlumat verildiyini də bildirib.
Üç dəqiqə ərzində qırıcılar müşayiətlərini davam etdirdikdən sonra Buqayev danışıqların mənasız olduğunu anlayaraq təyyarəni peşəkarlıqla təhlükəsiz istiqamətə çıxara bilib.
Sonralar həmin təhlükəli anları Boris Buqayev belə xatırlayıb:
“Bu gözlənilməz bir hadisə idi. Adətən, təyyarə hansı bir nöqtədən müşayiət olunacaqsa bu əvvəlcədən bildirilir.
Qırıcılar ətrafımızda görünəndə Brejnev dedi ki, burada heç bir pis məqsəd ola bilməz, bunu təhlükəsizliyimiz üçün edirlər. Mən onun bu fikirlərinə qarşı çıxmadım.
Amma dəqiq bilirdim ki, heç bir təhlükəsizlikdən söhbət gedə bilməz. Mən dərhal rabitəyə girdim, başa saldım ki, hava məkanındakı hərəkət istiqamətimiz əvvəlcədən qeydə alınıb, yəni biz heç bir qanun pozuntusuna yol verməmişik. İki dəfə “Okey” deməklə cavabı bitirdilər.
Daha üç dəqiqə keçdi, qırıcılar hələ də ətrafımızda dolaşırdılar və atəş açırdılar. Mən məcbur olub istiqamətin dəyişdirilməsi ilə bağlı dispetçerə məlumat verdim və təyyarəni qırıcıların arasından çıxararaq təhlükəsiz istiqamətə yönləndirdim...”
Bu hadisə sovet mətbuatında geniş işıqlandırılıb, yurnalistlər Fransanın hərbi-hava qüvvələrini “bandit uçuşlarının müəllifi” adlandırıblar. Xarici işlər naziri Andrey Qromıko nota imzalayıb. SSRİ rəhbərliyi Moskvadakı səfirlikləri hadisəyə reaksiya verməyə çağırıb.
Fransanın Xarici İşlər Nazirliyi hadisə ilə bağlı təəssüf hissi keçirdiklərini bildirib və öz ölkələrinin hərbi-hava qüvvələrində bu məsələnin ciddi şəkildə araşdıracaqlarını, gühahkarları cəzalandıracaqlarını bildiriblər.
Amma bütün bu qalmaqal, baş vermiş insident, gərginləşmiş münasibətlər Boris Buqayevin həyatına aydın, uğurlu, işıqlı bir yol açıb.
Boris Buqayev 1923-cü ildə Ukraynada, Çerkassk vilayətində müəllim ailəsində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra orta ixtisas pilot məktəbində oxuyub. 1941-ci ildə müharibə başlananda Buqayev Ukrayna partizan hərəkatının fəal üzvlərindən biri olub. Müharibədən sonra Ali Mülki Aviasiya məktəbində təhsil alıb.
1948-1957-ci illərdə Buqayev “Vnukovo” aeroportunda pilot-instruktor vəzifəsində işləyib. İlk dəfə olaraq ən uzun uçuşları həyata keçirib.
Boris Buqayev 1957-ci ildə mülki aviasiyanın xüsusi təyinatlı dəstəsinə komandir təyin edilib. Dövlət və hökumət nümayəndələrinin uçuşlarını məhz o həyata keçirib.
Qvineya səfərini unutmayan Brejnev hakimiyyətə gəldikdən sonra Boris Buqayevi 1966-cı ildə mülki aviasiya nazirinin müavini, bir ildən sonra isə birinci müavini təyin edib.
1970-ci ildə Boris Buqayev nazir kürsüsünə sahib olub. Baş katib peşəkar pilotu SSRİ Mülki Aviasiya Nazirliyinə rəhbər gətirib. Və həmçinin Buqayev Leonid İliç Brejnevin şəxsi pilotu olub.
Brejnevlə Buqayevin arasında dostluq münasibətləri hökm sürüb. Baş katib mütəmadi olaraq şəxsi pilotunun problemləri ilə maraqlanıb. Buqayev jurnalistlərə verdiyi müsahibələrdə bu müsələni xüsusilə vurğulayıb:
“Leonid İliç çox qayğıkeş insan idi. Həmişə məişət, sosial problemlərimizlə maraqlanardı.
Elə münasibət yaradırdı ki, mən istənilən vaxt sözümü ona deyə bilirdim. Səfərlərimiz də maraqlı keçirdi. Qeyri-rəsmi tədbirlərdə bizi də süfrəyə dəvət edirdi. Ziyafətlərdə isə deyirdi:
- İndi kimlərsə konyak içəcək, kimsə mineral su.
Mənə işarə edirdi və xatırladırdı ki, fransız qırıcılarından xilas olmaq üçün başın ayıq olması vacibdir...”
Boris Buqayevin qüsursuz xidmətləri də baş katibin diqqətindən yayınmayıb. Pilot iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı və bir çox yüksək dövlət mükafatları ilə təltif olunub.
Buqayev 1970-1989-cu illərdə 8-11-ci çağırışlarda Azərbaycandan SSRİ Ali Sovetinin deputatı seçilib. Marşal Buqayev 1987-ci ilə qədər, 17 il nazir vəzifəsində şalıçıb.
Boris Buqayev 2007-ci ildə 83 yaşında vəfat edib. O, Moskvada, Novodeviçye qəbirstanlığında dəfn olunub.
İlham Cəmiloğlu