Biznes dünyası okeana bənzəyir. Bəzi şirkətlər kəşf edilməmiş, rəqibsiz bazarlara üz tutaraq “Mavi okean” yaradır. Digərləri isə artıq mövcud, dolu və amansız rəqabətin hökm sürdüyü bazarlarda fəaliyyət göstərir. İkinci yol “Qırmızı okean” strategiyası adlanır. Bu metafora təsadüfi deyil, burada rəqiblərin sərt mübarizəsi “qanlı sulardan” ibarət okeana bənzədilir.

Qırmızı okean strategiyası nədir?

Valyuta.az xəbər verir ki, Qırmızı okean strategiyası şirkətlərin mövcud bazarlarda bir-biri ilə üz-üzə rəqabət apararaq pay qazanmağa çalışdığı yanaşmadır. Burada məqsəd ya qiyməti endirməklə, ya da məhsulu təkmilləşdirməklə rəqibləri geridə qoymaqdır. Bu yanaşmada bazar artıq oyunçularla doludur, müştəri bazası məhduddur və artım yalnız rəqibin payını almaqla mümkündür.---

Niyə “qırmızı”?

Bu anlayış ilk dəfə 2005-ci ildə W. Chan Kim və Renée Mauborgne tərəfindən yazılmış “Blue Ocean Strategy” kitabında işlədilib. Müəlliflər qeyd edirdilər ki, ənənəvi bazarlarda rəqabət o qədər sərtdir ki, şirkətlər yalnız mövcud pay uğrunda mübarizə aparır. “Qırmızı” ifadəsi isə məhz bu qanlı rəqabəti simvolizə edir. Kitab dünya üzrə 40-dan çox dilə tərcümə olunub və 4 milyondan çox nüsxə satılıb, bu da göstərir ki, bu yanaşma biznes mühitində geniş qəbul olunub.

Strategiyanın tətbiqi

Qırmızı okean strategiyasını seçən şirkətlər əsasən 3 istiqamətdə hərəkət edirlər. Bəziləri qiymətləri endirərək müştərini cəlb etməyə çalışır, digərləri məhsulu kiçik təkmilləşdirmələrlə daha cəlbedici göstərməyə səy göstərir, bir başqa qrup isə güclü marketinq və brend savaşı ilə üstünlüyü ələ almağa çalışır.

Üstünlükləri

Bu yanaşmanın ən böyük üstünlüyü mövcud bazarda fəaliyyət göstərməyin asan olmasıdır. Müştərilər artıq mövcuddur, şirkətlər isə sadəcə onlara daha yaxşı xidmət göstərməklə və ya daha münasib qiymət təklif etməklə pay uğrunda mübarizə aparırlar. Rəqabət qaydalarının aydın olması da şirkət üçün əlavə rahatlıq yaradır. Bundan başqa, qısamüddətli gəlir əldə etmək imkanı xüsusilə yeni bazara daxil olan oyunçular üçün cəlbedici olur.

Çatışmazlıqları və riskləri

Lakin Qırmızı okean strategiyasının ciddi çatışmazlıqları var. Ən böyük problem qiymət müharibələrinin başlamasıdır ki, bu da mənfəəti azaldır və şirkəti uzunmüddətli olaraq zəiflədir. Digər tərəfdən, bazar doymuş vəziyyətdə olduğundan yeni müştəri qazanmaq getdikcə çətinləşir. Bu mühitdə şirkətlər öz məhsullarını fərqləndirməkdə çətinlik çəkir və nəticədə təkliflər bir-birinə çox oxşar olur. Belə şəraitdə innovasiya da zəifləyir, çünki bütün oyunçular yalnız mövcud qaydalarla rəqabət aparmağa məcbur qalır. Bütün bunların nəticəsi olaraq mənfəət azalır və şirkətin inkişaf imkanları məhdudlaşır.

Araşdırmalar göstərir ki, doymuş bazarlarda fəaliyyət göstərən şirkətlərin mənfəət marjası adətən 10 faizdən aşağı olur. Əksinə, yeni bazar yaradan, yəni “Mavi Okean” strategiyasına keçid edən şirkətlərdə bu göstərici bəzən 20–30 faizə qədər yüksəlir.

Real biznes nümunələri

Qırmızı Okean strategiyası bir çox sahələrdə aydın şəkildə müşahidə olunur. Məsələn, fast food sektorunda "McDonald’s", "Burger King" və "KFC" eyni müştərilər uğrunda illərlə mübarizə aparır. Smartfon bazarında "Apple" və "Samsung"un rəqabəti bu modelin klassik nümunəsidir. Avtomobil sənayesində "Toyota", "Ford" və "Volkswagen" kimi nəhənglər mövcud bazarlarda rəqabət apararaq paylarını qorumağa çalışırlar. Aviaşirkətlər eyni marşrutlarda qiymət savaşı aparır, mobil operatorların paketləri isə bir-birinə çox bənzəyir və fərqlənmə yalnız qiymət və bonuslarla mümkündür. Bank sektorunda da oxşar vəziyyət var, kredit məhsulları çox bənzərdir və müştəri əsasən faizlərə görə seçim edir.

Qırmızı okean strategiyası biznesin ənənəvi yoludur. Bazar mövcuddur, müştərilər var, amma rəqabət olduqca sıxdır. Bu strategiya şirkətə qısa müddətdə uğur gətirə bilər, lakin uzunmüddətli perspektivdə böyümə imkanlarını məhdudlaşdırır. Şirkətlər çox vaxt qiymət müharibəsinə sürüklənərək mənfəətdən itirir, innovasiyadan uzaq qalır və bazarda fərqlənməkdə çətinlik çəkirlər.

Buna görə də bir çox bizneslər zamanla "Qırmızı okeanı" tərk edib “Mavi okean” -yeni, rəqabətsiz bazarlar yaratmağa can atırlar. Əsl inkişaf və dayanıqlı böyümə isə məhz bu yeni sulara üz tutmaqla mümkündür.