Talas Vadisi bir çox cəhətdən unikaldır və onun əsas üstünlüklərindən biri onun strateji cəhətdən əlverişli yerləşməsi və landşaftıdır - hündür dağlarla əhatə olunmuş kasavari dərə. İdeal zastava.
Bu baxımdan Talas bir çox qədim hadisələrin məkanı olmuşdur. Əlamətdar hadisələrdən birini də öz miqyasında bəşər sivilizasiyasında dəyişikliklərə səbəb olan qədim dövrlərin ilk 100 döyüşünə asanlıqla daxil olan Talas döyüşləri adlandırmaq olar.
ROMA LEGIONU. 36 eramızdan əvvəl.
Bir tərəfdən Çjiçji Şanyuyanın başçılıq etdiyi Qərbi Xionqnu döyüşçüləri, digər tərəfdən isə Çin xanlıqları ilə müttəfiq olan Şanyu Huhanyenin başçılıq etdiyi Şərqi Xionqnu mülklərinin birləşmiş qoşunları arasında döyüş. Bu döyüş ona görə əlamətdardır ki, Krassın legionerləri Qərbi Hunların tərəfində vuruşurdular. Qədim mənbələrdə bununla bağlı yazılar, məsələn, qalanın qapılarının “balıq pulcuqları kimi” sıralanmış piyadalar dəstəsi ilə örtüldüyü (bu, Roma “tısbağasını” çox xatırladır) və qalanın təsviri (gözətçi qüllələri) kimi yazılar var ki, bu da yunanların yox, rimlilərin və ya parthilərin təsirini göstərir.

Ola bilsin ki, bu legionerlər Karre döyüşündən sonra təslim olan və parfiyalılar tərəfindən legionerlərin Talas vadisində qala ucaltdıqları şərq sərhədinə xidmət etmək üçün göndərilən Krassın ordusundan olub. Bu fərziyyə Lev Nikolayeviç Qumilev tərəfindən dəstəklənib. (professor, etnogenez nəzəriyyəsinin müəllifi). Beləliklə, Roma legionu torpaqlarımıza çatıb. Ola bilsin ki, bu, şərqdəki ən sonuncu sərhəd olub ki, burada Roma İmperiyası öz izini qoymuşdur. Talas vadisində.
II. ZÜLFİQAR QILINCI. 751-ci il. Bir tərəfdə Abbasi xilafətinin qoşunları ilə karluklar, Orta Asiya üzərində nəzarət uğrunda Tan Çin ordusu arasında məşhur Talas (Atlax) döyüşü. Döyüşün nəticəsi Abbasilərin və onların müttəfiqlərinin qələbəsi olub ki, bu da İslamın Orta Asiyada yayılmasının başlanğıcını qoyub.
Qırğızıstan Respublikasının Talas rayonunun Aral kəndi yaxınlığında bu ərazilərdən tapılmış Zülfiqar qılıncının parçasının şərəfinə ucaldılmış qədim məqbərə var. Bu məqbərənin təxmini yaşı 1000 ildən çoxdur.
Zülfiqar qılıncı çəngəlli olub və Məhəmməd peyğəmbərə (s.a.v.) məxsus idi və onun ölümündən sonra xəlifə Əliyə keçib. Sonralar ərəb istilaları zamanı başçıların əlində olan bu qılınc bir çox döyüşlərdə iştirak etmiş və döyüşlərin birində Tan Çinlə Talas döyüşündə parçalara ayrılaraq qırılmış və sonradan yerli əhali tərəfindən tapılmışdır.

Bunun Zülfiqar qılıncının bir parçası olduğuna əmin olduqdan sonra, qılıncın şərəfinə məqbərə ucaldılmış. Bu məqbərənin ətrafından o dövrə aid zireh və silahlara da rast gəlinir ki, bu da Talas döyüşünün
Ərəblərin Tan İmperiyası ilə Talas döyüşünün nəticələri arasında aşağıdakıları qeyd etmək olar:
- Ərəblərin şərqə doğru irəliləməsinə son qoyulub.
- İslam türk xalqları arasında yayılmağa başlayıbdı.
- Çinli hərbi əsirlər vasitəsilə kağız istehsalı texnologiyası ərəblərə, daha da Qərbə nüfuz edib.
- Uyğurlar və karluklar Şərqi Türküstanda öz dövlətlərini bərpa ediblər. - Tan İmperiyası tənəzzülə başlayıbdı və Çinin Qərbə genişlənməsi təxminən 1000 il dayandırılıb. 21-ci əsrə qədər!
Talas vadisinin maraqlı tarixi hadisələri bunlardır.
P.S. Talas bölgəsinin səlahiyyətlilərinə hər şeydən daha çox qızıl gətirə bilən bu hadisələrə diqqət yetirməyi tövsiyə edilir.
Есмира Шукурова
TEREF