“Turan” İnformasiya Agentliyinin rəhbəri, politoloq Mehman Əliyev “Reyting.az-a müsahibəsində ilk olaraq Milli Məclisə seçkilər məsələsinə toxunub və yeni parlamenti ölkədəki islahatlar kursunun davamı hesab edib-etməməsi ilə bağlı sualı cavablandırıb.

Siam.az xəbər verir ki, o, müsahibəsində bu seçkilərlə parlamentin də icra hakimiyyəti sisteminə uyğunlaşdırıldını deyib:

- Mən çoxlarının gözlədiyi kimi fövqəladə fərqli bir seçki gözləmirdim və bununla bağlı yazı da yazmışdım. Əslində parlamentin yenilənməsi baş verdi. Məncə, əsas məsələ parlament tərkibinin yenidən təsdiq olunmasıdır. Bu da müəyyən siyasi proseslər çərçivəsində baş verir. Yəni icra hakimiyyəti sisteminə - daha çox kadr siyasətində - yeni gələn komandanın yükü çoxalıb. Hesab edirəm ki, onların seçkilərə təsiri böyük olub.

Əslində, bu seçkilərlə parlament də icra hakimiyyəti sisteminə uyğunlaşdırıldı. Başqa sözlə, bu parlamentin yeni formalaşan icra sistemi ilə iş birliyi yaradılır. Əsas məsələ budur. Yəni bunu vahid siyasi sistem kimi görmək istəyirlər.

Prezident Əliyev dörd televiziya kanalına verdiyi müsahibəsində vurğulamışdı ki, seçkilər yeni yaranan icra hakimiyyəti sisteminin qanunverici orqana uyğunlaşdırılmasıdır. Görünür, qarşıda hansısa islahatların, işlərin görülməsi planları da ola bilər.

- Parlament seçkiləri ilə hakimiyyətin apardığı islahatlar finiş xəttinə çatır, yoxsa proses davam edəcək?

- Yox, proses davam edəcək. İndi daha çox yeni proqramların təsdiqi, yeni qanunların hazırlanması, dəyişdirilməsi, müasir çağırışlara uyğunlaşdırılması kimi proseslər müşahidə oluna bilər. Çünki hakimiyyətin qarşısında çox ciddi çağırışlar durur. Bu da sosial-iqtisadi durumun yaxşılaşdırılması, ölkədə ictimai sabitlik, getdikcə artan narazılığın qarşısını almaqdır. Bu narazılığın qarşısını polis gücü ilə deyil, cəmiyyətin istəyi və onları maraqlandıran dəyişiklikləri etməklə almaq istəyirlər. Yəni əvvəlki qaydada, bəzən qorxu ilə məsələləri həll etmək mümkün deyil.

- Sizcə, yeni parlament iş prinsipi baxımından əvvəlki parlamentdən fərqlənə biləcəkmi?

- Hesab edirəm ki, parlamentin vəzifəsi ictimaiyyəti, seçicini maraqlandıran qanunları qəbul etməkdir. Bunu, yeni parlamentin necə fəaliyyət göstərəcəyini izlədikcə biləcəyik.

- Son aylar ərzində hakimiyyətin yuxarı dairələrində ciddi kadr dəyişikliyi aparılıb. Bəzi ekspertlər isə icra hakimiyyətlərində və hüquq-mühafizə orqanlarında da islahatların aparılmasını zəruri sayırlar. Sizcə, bundan sonrakı dəyişikliklər hansı sahələri əhatə edə bilər?

- Hesab edirəm ki, bir sıra sahələr üzrə islahatlar gözlənilir. Məsələn, ölkədə iqtisadi vəziyyəti canlandırmaq, investisiyalar cəlb etmək, arzulanan mühit yaratmaq üçün hüquq-mühafizə orqanları real vəziyyətə uyğunlaşdırılmalıdır. Yəni müdaxilələr aradan qaldırılmalı, bu orqanların qanunun aliliyində iştirakçılığı artırılmalıdır.

Sonuncu fikrim daha çox məhkəmə instansiyasına aiddir. Bu, bizim böyük problemlərimizdəndir. Əslində bütün bunlar bizim beynəlxalq təşkilatlar qarşısında götürdüyümüz öhdəliklərdir.

Yeri gəlmişkən, mən sizə misal çəkə bilərəm. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin ATƏT, AŞPA, Avropa Parlamentinin nümayəndələrindən ibarət Beynəlxalq Seçki Müşahidə Missiyasının rəyinə reaksiyasına baxa bilərik. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi həmin rəylə bağlı açıqlamasında qeyd edir ki, biz danışıqlara, dialoqa, irəli sürülən fikirlərin yerinə yetirilməsinə, qüsurların aradan qaldırılmasına hazırıq və s. İlk dəfədir ki, Xarici İşlər Nazirliyi belə bir bəyanat yayır. Bu, vacib bir haldır.

ABŞ-ın Azərbaycandakı səfirliyinin də müvafiq seçki bəyanatı oldu.

Bir sözlə, hamı öhdəliklərin yerinə yetirilməsini gözləyir və Azərbaycan hökuməti də Xarici İşlər Nazirliyinin dili ilə bildirir ki, buz buna hazırıq.

- Konstitusiyaya dəyişiklik təklifləri də səslənir. Məsələn, BAXCP sədri, deputat Qüdrət Həsənquliyev təklif edir ki, Azərbaycanda proporsional seçki sistemi bərpa olunmalı, parlamentli respublika modelinə keçilməlidir. Belə dəyişikliklərə ehtiyac görürsünüzmü?

- Hesab edirəm ki, proporsional seçki sisteminin tətbiqi qaçılmazdır. Düşünürəm, məhz buna görə də, parlament seçkilərinin vaxtından əvvəl keçirilməsinin şahidi olacağıq. Gözləyirəm ki, seçki qanunvericiliyinə dəyişikliklər olacaq, biz proporsional seçki sisteminə keçəcəyik, parlamentin rolu real olaraq daha da gücləndiriləcək. Yəni partiyaların rəqabəti çərçivəsində parlamentdə işlər başlanacaq. O cümlədən də icra qurumlarında. Biz buna doğru gedirik, hesab edirəm ki, bunlar qaçılmazdır.

Yeri gəlmişkən, düşünmürəm ki, bu, 5 ildən sonra olacaq, əksinə, yaxın zamanlarda baş verəcək. Çünki zaman keçdikcə bu tələbat artacaq.

- QHT və mətbuat sahəsini də qaneedici saymaq olmaz. Bu sahədə də hansısa dəyişikliklər, işə keyfiyyət qatacaq yeniliklər gözləyirsinizmi?

- Əslində bu barədə danışıqlar gedir. Vaxtaşırı hakimiyyət nümayəndələri ilə fikir mübadiləsi olur. Onlar da başa düşürlər ki, vəziyyəti dəyişmək, nəsə etmək lazımdır. Bu reallığı anlasalar da, hələ ki, tərəddüd edir və qərar verə bilmirlər. Amma anlayırlar ki, nələrisə dəyişmək lazımdır və bu zamanın tələbidir.

O cümlədən QHT sektoruna müəyyən yeniliklərin gətirilməsi, fəaliyyətin genişləndirilməsi, xarici donorların ölkəyə dəvət edilməsi, habelə onlara münasib şəraitin yaradılması zamanın tələbidir. Hesab edirəm ki, bu istiqamətlər üzrə də getdikcə dəyişikliklər olacaq. Ancaq bunu istəməsələr də, anlayırlar ki, başqa yol da yoxdur. Bu mənada söhbət etdiyimiz istiqamətlər üzrə yeniliklərin baş verməsi gözləniləndir.