Ali təhsil müəssisələrində dərslər öz axarı ilə davam edir. Hər il olduğu kimi, bu il də tələbələrin bəziləri dövlət sifarişi əsasında (ödənişsiz), bəziləri isə ödənişli əsaslarla ali təhsil ocaqlarında təhsil almaq hüququ qazandılar. Bəs valideynini itirmiş uşaqlara ödənişli əsaslarla təhsil almaqda hər hansı güzəşt varmı?

Məsələ ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov Hurriyyet.az saytına açıqlamasında bildirdi ki, valideynini itirmiş tələbələrə təhsil haqqı ilə bağlı güzəştlər Azərbaycan Respublikasının təhsil qanunvericiliyi çərçivəsində müəyyən edilir:

“Bu, sosial qayğıya ehtiyacı olan tələbələrin ali təhsil müəssisələrində təhsil almaq hüquqlarının müdafiəsi və onlara maliyyə yardımı göstərilməsi məqsədilə tətbiq olunur. Aşağıda Azərbaycan qanunvericiliyi və təhsil müəssisələrində təhsil haqqından azad olma qaydaları izah edilir:

1. Valideynini itirmiş və ya valideyn himayəsindən məhrum olmuş tələbələrin hüquqları Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanununa və müvafiq qanunvericilik aktlarına əsasən, valideyn himayəsindən məhrum olmuş tələbələr üçün bir sıra güzəştlər nəzərdə tutulur. Bu, xüsusilə valideynini itirmiş və ya valideyn himayəsindən məhrum olmuş tələbələrə aiddir. Əgər tələbə hər iki valideynini itirmişsə və ya valideyn himayəsindən məhrum olmuşdursa, o, ali təhsil müəssisələrində təhsil haqqından tam azad edilə bilər. Bu tələbələrə dövlət büdcəsi hesabına güzəşt tətbiq olunur.
Bəs, valideynini itirmiş tələbələr üçün sosial güzəştlər hansılardır? Qeyd edim ki, bu tələbələrə sosial yardım göstərilməsi və təhsil haqlarının ödənilməsi ilə bağlı qərarlar həm universitetlər, həm də aidiyyəti dövlət orqanları tərəfindən qəbul edilə bilər.

2. Ali təhsil müəssisələrində təhsil haqqından azad olma qaydaları Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanununun 47-ci maddəsində qeyd edildiyi kimi, dövlət ali təhsil müəssisələrində təhsil almaq haqqı dövlət sifarişi əsasında ödənilir. Lakin dövlət sifarişi ilə təhsil almayıb, özəl və ya ödənişli əsaslarla təhsil alan tələbələr üçün güzəşt və ya azadolma halları qanunla və ali təhsil müəssisələrinin daxili qaydaları ilə tənzimlənir”.

Ekspert qeyd edir ki, təhsil haqqından tam və ya qismən azad olma ilə bağlı şərtlər aşağıdakı kimi tətbiq oluna bilər:

- Qarabağ müharibəsi şəhidlərinin övladları;

- Valideynini itirmiş və ya valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqlar;

- Əlilliyi olan tələbələr (I və II dərəcəli);

- Aztəminatlı ailələrdən olan tələbələr (sosial müdafiə yardımı ilə təmin olunan tələbələr).

Ekspert deyir ki, bu güzəştlər təhsil müəssisəsinin daxili qaydaları, o cümlədən təhsil haqqından azadolma ilə bağlı rektorluğun qərarları əsasında tətbiq edilir. Bununla yanaşı, bəzi hallarda dövlət sosial yardımı və ya təhsil müəssisələrinin xeyriyyə fondundan dəstək ala bilən tələbələr də var.

Maliyyə yardımları və təqaüdlər

Kamran Əsədov deyir ki, valideynini itirmiş və ya xüsusi qayğıya ehtiyacı olan tələbələrə bir sıra maliyyə yardımları da göstərilir. Bu yardımlar dövlətin sosial müdafiə proqramları çərçivəsində həyata keçirilir və təhsil haqlarının tam və ya qismən ödənilməsini əhatə edir: “Bu güzəştlərin və təqaüdlərin alınması üçün tələbələr müəyyən sənədlər təqdim etməli və aidiyyəti dövlət orqanlarının və təhsil müəssisələrinin müvafiq komissiyaları tərəfindən təsdiq edilməlidir”.

K Əsədov sonda vurğuladı ki, bəzi ölkələrdə də valideynlərini itirmiş və ya xüsusi qayğıya ehtiyacı olan tələbələr üçün təhsil haqqından güzəştlər mövcuddur: “Məsələn, ABŞ-da "Pell Grant" kimi federal yardımlar, Avropa ölkələrində isə dövlət tərəfindən maliyyələşən müxtəlif təqaüd və maliyyə yardımı proqramları ilə tələbələrə dəstək verilir.

Azərbaycan təhsil sistemi də bu baxımdan sosial bərabərliyin təmin olunmasına yönəlmiş güzəştlər tətbiq etməklə, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan tələbələrin ali təhsildə iştirakını təmin edir”.

Aynurə İSMAYIL