Respublikanın xarici ticarət dövriyyəsində ötənilki azalma tendensiyası bu il də davam edib. Bununla belə, bu ilin ilk aylarında rəsmi statistika təkcə ixrac deyil, həm də idxal üzrə məlumatların azaldığını elan edir ki, bu da ümumilikdə xarici ticarətin müsbət saldosunun azalması ilə bağlı daha mənfi nəticələrin qarşısını almağa kömək edib.

Ticarət dövriyyəsindəki azalma tendensiyası ötən il olduğu kimi, neftin qiyməti ilə bağlı deyil. O zaman neftin qiymətinin düşməsi, neft hasilatının azalması və idxalın artması ilə yanaşı, idxal və ixrac arasındakı fərq müsbət göstəricilərin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb olub. Analitiklər bu vəziyyətin səbəblərindən biri kimi iki ayı ərzində neft hasilatının 6,7 faiz azalmasını göstərirlər. Sözügedən amil bizim üçün həlledici rol oynayır, çünki neft və qaz ixracı Azərbaycanın ümumi ixracının demək olar ki, 90 faizini təşkil edir.

Artıq qeyd edildiyi kimi, respublikanın ödəmə qabiliyyətinin builki göstəricisi ondan ibarətdir ki, onun xarici ticarəti ötən ilin tendensiyalarını göstərir. İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov AYNA-ya deyib ki, ötən ilin sonunda ölkənin xarici ticarət dövriyyəsi əvvəlki ilin səviyyəsinə nisbətən 2,86 faiz azalaraq 51 milyard 183 milyonu ötüb. Buna baxmayaraq, xarici ticarətdə müsbət saldo ötən maliyyə tsiklində kifayət qədər yüksək səviyyədə qalaraq 16 milyard 613 milyon dollar həddini keçib. Düzdür, bir il əvvəl idxal ilə ixrac arasında arzuolunan fərq 30% çox idi və 23 milyard 607 milyon dollar təşkil edirdi.

“Xatırlayıram ki, bu dalğada biz müəyyən narahatlığı qeyd etməli olduq. Axı, xarici ticarət dövriyyəsi makroiqtisadi sabitliyin əsasını təşkil edən ən mühüm makroiqtisadi göstəricilərdən biridir. Xarici ticarətdəki vəziyyət həm də idxal və ixracın nisbəti, tədiyyə balansının vəziyyəti və valyuta bazarının vəziyyəti ilə birbaşa bağlıdır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Ekspert təəssüflə söyləyib ki, builki dinamika ötən ilin eyni göstəricisini təkrarlayır: “Birinci rübdə xarici ticarət dövriyyəsi ötən ilin hesabat ayları ilə müqayisədə 21,4 faiz azalıb. Belə ki, ötən ilin birinci rübündə respublikadan ixrac 7 milyard 741 milyon 330 min dollar səviyyəsində olub, idxal isə 4 milyard 29 milyonu ötüb: bu il ixrac 5 milyard 984 milyon, idxal isə 3 milyard 711 milyona qədər azalıb. Nəticədə ötən ilin birinci rübündə əldə edilən 3 milyard 711 milyon 470 min dollarlıq müsbət saldo bu ilin birinci rübündə 2 milyard 272 milyon 710 min dollara qədər azalıb. Yəni, xarici ticarət dövriyyəsində ixracın idxaldan üstünlüyü 63 faizdən az olub”.

Baş verənlərin səbəblərinə gəlincə, Heydərovun sözlərinə görə, ölkənin ödəmə qabiliyyəti göstəricisinin azalması iqtisadiyyatın neft-qaz seqmentində ixracın azalması ilə bağlıdır: “Ölkənin əsas ixrac resursunun qiymətləri yüksək olsa belə, neft hasilatının daha da azalmasından sığortalanmaq mümkün deyil. Demək istəyirəm ki, əgər əvvəllər dünya bazarlarında qiymət səviyyəsi neft hasilatının azalması ilə bağlı valyuta itkilərimizi hələ də kompensasiya edə bilirisə, indi bu, mümkün olmayacaq”.

Ümumiyyətlə, xarici ticarətin azalması qeyri-neft-qaz sektorunun azalması ilə də bağlıdır. Əgər ötən ilin ilk üç ayında bu mənbədən ixrac 912 milyon 192 min 590 dollar olubsa, bu ilin birinci rübündə bu rəqəm 673 milyon 709 min 80 dollara düşüb. Üstəlik, qeyri-neft ixracının ümumi həcmdə xüsusi çəkisi 11,78 faiz təşkil edibsə, bu il bu rəqəm 11,26 faizə düşüb. Və bu, son və ötən il qeyri-resurs ixracının sabit artım göstərməsinə baxmayaraq baş verib.

“Amma ümumi həcmdə xammal ixracının kifayət qədər yüksək paya malik olduğu bir şəraitdə sabit makroiqtisadi göstəricilər üçün respublikamız qeyri-neft seqmentini artırmalıdır. Eyni zamanda, adekvat illik artım templəri olduğundan neft ixracının azalması və qeyri-neft ixracının artması baxımından proporsiyaya nail olmaq praktiki olaraq mümkün deyil”, - deyə iqtisadçı vurğulayıb.

Onun fikrincə, bu ilin birinci rübündə idxalın eyni vaxtda azalması vəziyyəti xilas edir, əks halda ticarət balansında daha təsirli itkilərdən qaçmaq mümkün olmazdı. Belə ki, xarici ticarətdə müsbət saldo iqtisadi sabitliyin əsas şərtlərindən biri hesab olunur, çünki maliyyə sabitliyinin, dövlət büdcəsinin gəlirlərinin, istehsalın artım templərinin və bir çox digər mühüm iqtisadi göstəricilərin kökündə bu şərt dayanır.