Mediasiya haqqnda Azərbycn Respublikasə Qanununa əsasən Mediasiya – mediatorun vasitəçiliyi ilə tərəflər arasında yaranmış mübahisənin qarşılıqlı razılıq əsasında həlli ilə bağlı bu Qanunla müəyyən olunan proses hesab olunur.
Qanunun-əmək mübahisələrinə dair hissəsi ilə əlaqədar bildirirəm ki, Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində də belə bir hüquq normaları var, lakin ən azından 25 ildir ki, qeyd olunan bu hüquq normaları praktikada tədbiq olunmur:
Azərbaycn Respublikası Əmək Məcəlləsində əmək mübahisəsinin həll edilməsi üçün işçi və işəgötürən üçün aşağıdakı barışdırıcı üsullardan istifadə olunması nəzərdə tutulur:
Razılaşdırıcı komissiyadan,vasitəçidən,əmək arbitrajından.
Tərəflər qeyd olunsm bu üsullardan birindən və ya hamısından, yaxud mübahisənin daha tez həllinə səbəb ola biləcək digər üsuldan istifadə edilməsi barədə öz aralarında razılığa gələ bilərlər. Əldə edilmiş razılıq bu tərəflır arasında protokolla rəsmiləşdirilir. Tərəflərin nümayəndələri, razılaşdırıcı komissiya, vasitəçi, əmək arbitrajı kollektiv əmək mübahisəsinin tez və ədalətlə həlli üçün bütün imkanlardan istifadə etməyə borcludurlar. Zəruri hallarda kollektiv əmək mübahisəsinin həllinin barışdırıcı üsullarından istifadə olunması üçün Əmək Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş müvafiq müddətlər tərəflərin razılığı ilə uzadıla bilər.
Hal hazırda Mediasiya haqqında Azərbaycan Respublikası Qanun qüvvədədir. Bu Qanun da təqribən əmək münasibətlərində eyni məna daşıyır, lakin Əmək Məcəlləsində olan normalsrdan fərqli olaraq, Mediasiya barədə olan bu Qanunda olan bu norma - imperativ olmaqla məcburi xarakter daşıyır.
Bir fakt və ya reallığı da qeyr etmək lazımdır ki, işçilər məhkəməyə əmək mübahisələri ilə əlaqədar İddia ərizələri verərkən - Dövlət rüsumundan azad olunurlar. Yəni, dövlət tərəfindən işilərə belə bir güzəşt və imtiyaz tədbir olunur. Lakin, Mediasiya haqqnda Azərbycan Qanununda belə bir güzəşt yoxdur, əmək mübahisələri ilə bağlı. Belə ki:
İlkin mediasiya sessiyası zamanı mediasiya xidmətinin göstərilməsinə görə haqqın və digər xərclərin məbləği haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 15 iyul tarixli 308 nömrəli Qərarı il təsdiq edilmiş, İlkin mediasiya sessiyası zamanı mediasiya xidmətinin göstərilməsinə görə haqq 50 manat məbləğlərdə müəyyən edilir:
İlkin mediasiya sessiyasının təşkil edilməsi ilə bağlı mediator və ya mediasiya təşkilatının çəkdiyi poçt, kargüzarlıq və digər cari xərclərin məbləği təsdiqedici sənədlər əsasında 10 manatdan çox olmayaraq müəyyən edilir.
Bu isə o deməkdir ki, məhkəmədən fərqli olaraq Mediasiyaya müraciət edən hər bir işçi - ən azı 60 manat pul ödəməlidir.
İlkin baxışda 60 manat, işçi üçün az məbləğ kimi görünsə də: işini itirmiş, əmək xəsarəti almış, əmək haqqı düzgün ödənməyən işçi üçün bu böyük məbləğ hesab olunur.
Mediasiya haqqnda Azərbycan Qanunu ilə əlaqədar mənim fikrim odur ki, bu Qanun əmək münasibətlərində müsbət mənada heç bir irəliləyişə səbəb olmadı, olmayacaq, əksinə işçilər üçün əlavə vaxt, əziyyət və xərcə səbəb olacaq. Əgər tərəflərin əmək münasibətlərində könüllü iradəsi olarsa, bunun üçün əlavə mediasiyaya ds ehtiyacı yoxdur,bu mübahisələr tərəflər arasında həm məhkəməyə qədər, həm də məhkəmə prosesində də həll oluna bilər,bir daha təkrar edirəm, bunun üçün əsas şərt tərəflərin iradəsi, könüllü razılığı və barışıqmövqeyində olmasıdır.
Mediasiya haqqnda Azərbycan Qanunu işçilər üçün aşağıdakı problemlər yaradır:
60 manat əlavə Medisiya xərci, Mediasiya sənədlərini, Mediasiya təklifi, Mediasiya ərizəsi və digər sənədlərin tərtibi üçün hüquqşünas və ya Vəkilə əlavə ödəniş. Poct xərcləri, Gargüzarlıq xərcləri, Məhkəmə prosesinin ən azı1 ay uzanması. Əksər hallarda usə İşəgötürənlərin mediasiya prosesində iştirak etməməsi, praktika da bu faktı təsdiq edir. Mediasiyada heç bir razılığa gəlnməməsi, praktika da bunu təsdiq edir.
Medisiya iclasında iştirakala bağlı, Mediasiya arayışının alınması və sair əlavə vaxt itkisi və sair.
Mediasiya Arayışının formal olaraq
məhkəməyə təqdim edilməsindən başqa, hər hansı bir hüquqi nəticə daşımaması.
Azər Quliyev.
TEREF