Şaman börkü kırmızı kumaştan yapılır, üç yerine vaşak derisi dikilir; bunların ilki göz, ikincisi alın ve üçüncü ise ense hizasına konulur. Böylece üç parçadan yapılmış olur ve bu nedenle üç parçalı kuş börk (üç üyelini kuş pörük) denilmektedir. Börkte boncuklar, yılan başı, deniz kabuğu ve püskül gibi çeşitli süsler vardır (a.g.e s.55).
Kuşağı ise Bektaşi şeyhlerinin kuşağı gibidir. “Kuşak kırmızı şeritten oluşmakta ve kürke kayış yardımıyla dikilmektedir (a.g.e 47).

Hacı Bektaş Veli’in Velâyetnâmesi’nde de “Karadonlu Can Baba, kara elbisesinin üzerine kırmızı sarar” şeklinde cübbe üzerine kırmızı kuşak bağlanıldığı ifadesi geçmektedir (Gölpınarlı, 2014: 39; Yurduseven, 2022: 64). Hacı Bektaş Veli’de de gördüğümüz kırmızı kuşak tasavvufi olarak değerlendirilse de, Altay Türk şamanları ile ilgisi olması güçlü bir olasılıktır.
Yukarıda genç şaman adayının, usta bir şaman olduktan sonra cübbesinin ve börkünün(külahının) ahlaklı kadınlar tarafından hazırlanarak özel bir törenle giydirildiği anlaşılmaktadır. Benzer bir tören yine Bektaşilikte karşımıza çıkmaktadır, buna göre “Bektaşilikte tâc giyme töreni de önemli bir törendir. Tâc giymek Bektaşilikte olgunluğa ulaşmak için yerine getirilmesi gereken yedi farzdan biridir. Tâc giyebilmek için bazı kötü huylardan arınmış ve belli bir olgunluğa ulaşmış olmak gerekiyordur” (Maden, 2011: 81). Bu bakımdan özel bir törenle giydirildiğini gördüğümüz tâc giyme töreni de şamanın cübbesi ve külahını giyme geleneğinin İslamlaşmış varyantı olmalıdır.

Altay Türklerinde kamların manyakları; deri bir çantanın içerisinde, çadırın gerisinde bir yerde özenle saklanır. Cübbe eskiyince ormanda bir ağaca asılır. Şaman öldüğü zaman, elbisesi de mezarının başına konulur. Her yeni şaman için yeni bir ayin elbisesi yaptırmak şarttır (Radloff, 2008: 127).

Şaman kıyafetini Anohin ayrıntılı olarak açıklamıştır. Birçok araştırmacı da onun bu değerli çalışmasından yararlanmıştır. Anohin’in araştırmasında bizim dikkatimizi çeken en önemli husus, birçok eşyanın dokuzar tane olması hususudur ve yazar eserin dip notunda cübbenin üzerindeki kemikleri açıklarken; “Altaylıların insan iskeletinde baş, bel, diz(*kapağı), ayak(*bileği), ayak parmağı, omuz, dirsek, bilek ve el parmak kemiği olmak üzere dokuz adet eklem(üye) olduğuna dikkat çektiklerini belirtir (Anohin, 2006: 45). Burada önemli bir tespitte bulunarak dokuz sayısının kutsallığını mı gök cisimlerinin sayısı ya da gök katlarının(feleklerin) sayısı ile ilgili mi tuttular, yoksa Anohin’in de belirtiği gibi canlı türü olan insan iskeleti, dokuz parçanın birleşmesiyle meydana gelmiş bulunmaktadır bu tartışmalıdır. Fakat her iki görüşün birbirine etki ettiği açıktır. Bu bakından insan ile evren birbiri ile ilişkilendirilmiş ve İnsan gözlemlenerek evrenin de benzeri bir oluşum aşaması geçirdiği düşünülmüştür. Örneğin Altay ve Sibirya toplumlarına göre evrenin ortasında alt ve üst dünyayı birbirine bağlayan bir göbek deliği olduğuna inanılmaktadır. Dünyanın ortasında bulunan ve şamanların dünyalar arası yolculukları yaptığı yerin dünyanın göbek deliği olduğuna inanılmaktadır” (Havra, 2014: 19). Şaman davulunda da aynı cübbedeki gibi, evrenin minyatürü diyebileceğimiz sanatsal çizimler ve süsler yer almaktadır. İnsan ve evrenin oluşumunun birbirine benzer şekilde gerçekleştiğini görebileceğimiz en önemli sanat eserleri şaman cübbeleri ve davullarıdır. Aynı zamanda “sadece evrenin minyatürü, evrenin temsil edilmesi” ifadesi çok dar bir ifade olarak kalacaktır, çünkü şaman elbiseleri sadece şamanın değil; şamanın içinde yaşadığı toplumun inancını, kültürünü anlatan; yeryüzü, gökyüzü ve Tanrı hakkında görüşünü yansıtan; toplumun yaşamına etki eden hayvanların ve kısaca topluma ve evrene ait her şeyin en özelinin anlatıldığı küçük birer evrendirler.

Türk şamanların manyak adını verdikleri cübbeleri ve davulları üzerinde bulunan bütün bu semboller, aslında şamanın varlık felsefesi hakkındaki dünya görüşünü temsil etmektedir. Kısaca şaman giysisinde anlatılan en önemli dünya görüşü ya da felsefe ise, evrendeki her şey insanla birbirine benzer şekillerde ve her birinin bir bütün olduğunu anlatmaktadır. Bu görüş daha sonra Türk tasavvufunun dünya görüşü hâline gelmiştir... (Türk Şamanizmi Kitabından)


Bu yüzden bu kitabı okuyun, okutun, paylaşın!
#Türk #Şamanizm #oğuzkağan
#türk #şaman #şamanizm #shaman #shamanism #türkçü #türkiye #ozbekiston #kirgizistan #turkmenistan #azerbaycan #kazakhstan #kktc #doğutürkistan #kırım
Eseri satın almak için link durumda ve aşağıda paylaşılmıştır:
https://www.soncagyayincilik.com.tr/urun/turk-samanizmi
https://www.kitapyurdu.com/kitap/turk-samanizmi/695015.html https://www.istanbulkitapcisi.com/turk-samanizmi
Türk Şamanizmi-Ilımga Dergisi
TEREF