Kar leoparı Türklerde pars/bars/irbis/alabars/ alaparıs olarak bilinmekteydi. Kimi araştırmacılara göre ise pars/bars sözcüğü leopard sözcüğündeki pardın eş anlamlısıdır. Pars kültünün yaygın olduğu Türk halklarından biri Yenisey Kırgızları olmuştur. Hatta eski Türk yazısının Yenisey varyantına sahip olan Yenisey Kırgızlarının önderlerinin adı Bars Bek idi. Annesi Türgiş/Türkeş Türklerinden olan ve eşi ilk Kök Türk Kağanlığı’nı kuran İlteriş Kağan’ın oğullarından Kül Tegin ile (kağan olduktan sonra Bilge Kağan adını alan) Mogilyan’ın küçük kız kardeşi olan Bars Bek daha sonra kendisini Kağan, devletini de Kırgız Kağanlığı olarak ilan etmiştir. (Ugdıjekov 2003: 43, 89) Pars adının Türklerde yaygın olduğunu gösteren başka bir örneğin ise Afrika kıtasının kuzeydoğusunda bulunan Mısır topraklarında Orta Çağ’da kurulan Memluk Türkleri devletinin önderlerinden biri olarak kabul edilen Sultan Baybars (12232-1277) olduğu bilinmektedir. Oysa “bay” sözcüğünün anlamı genel Türkçede yalnızca “zengin” değil, aynı zamanda da “kutsal”dır. Dolayısıyla “baybars” sözcüğü “kutsal pars” anlamına da gelmektedir. Kazak Türklerinin tarihinde yer almış önemli şahsiyetlerden biri olan ve günümüzde türbesi eski Yassı (Türkistan) şehrindeki Hoca Ahmet Yesevi Mozolesi kompleksi içinde bulunan Jolbarıs Han adının da anlaşılabileceği üzere pars kültüne yönelik saygınlığı yansıttığı söylenebilir. Bars adının Museviliği kabul eden ve bunun yanı sıra atalarından devraldıkları Şaman dinini yaşatmış bulunan Hazar Türklerinin içinde de yaygın olduğuna ilişkin bilgi mevcuttur. Yüksek dağların hükümranı olan kar leoparı, Türklerin eski dönemde kullandığı 12 hayvanlı takvimde de yer almaktaydı. Bu ise parsın atalarımız için hem manevi hem de maddi kültür boyutunda önemli olduğunu en iyi şekilde ortaya koymaktadır.
Ahmet Taşdemir
TEREF