Ocak ayına birkaç gün kaldı. Ocak ayının Latince adı Ianuaris, Fransızcası Janvier ve İngilizcesi January’dir. Bu ayın adı Roma tanrısı Janus’tan kaynaklanır.
Janus iki yüzlü bir tanrıdır, bir yüzü geçmişe diğer yüzü geleceğe dönüktür. “İki yüzlü” derken sahtekâr yalancı demek istemiyorum, geçmişi görüp ders alabilen ve geleceği de hesaplayabilen, demek istiyorum. Geçmişi ve geleceği gören bir tanrı olan Janus başlangıcın ve sonun, dünün ve yarının arasında duran bir kapı gibidir. Bu bakımdan Janus kapıların ve geçişlerin tanrısı olarak kabul edilir. Kadim Roma binalarının girişlerinde ve kapılarında onun heykelinin yapılmış olması bu özelliğinden dolayıdır. Ocak ayı da yeni bir başlangıca açılan bir kapı gibidir.
Geçmişle gelecek arasında duran kapı şimdi ve burasıdır. Önemli olan geçmişten ders alıp geleceği planlamak ve şimdi hemen gereken adımı atmaktır. Bilge şair Yunus Emre ne demiş:
Hakikat bir denizdir şeriat anın gemisi
Çoklar gemiden çıkıp denize dalmadılar.
Çoklar geldi kapıya, kapıyı tutdı turur
İçeri girübeni ne vardır bilmediler.
Dört kitabı şerh iden asidir hakikatte
Zira tefsir okuyup manisin bilmediler.
Yunus nefsini öldür bu yola geldin ise
Nefsin öldürmeyenler bu yola gelmediler.
Şeriatı sadece İslam şeriatı olarak algılamayın. Her dinde olan kurallar, yasaklar ve dünyevi yönlendirmeler şeriat kapsamına girer. Yunus için ise asıl amaç Hakikate ulaşmak onu yaşamaktır. Hakikatin bir deniz gibi uçsuz bucaksız olduğunu söylüyor. Hakikat mistik bir farkındalık olup, Hakk (Tanrı) kavramı ile ilgilidir. Yunus ve Anadolu mistikleri Tanrı kavramı yerine “dost” ve “çalap” sözlerini kullanmışlardır. Yunus Tanrı’nın hakikatine ulaştığını şu şiirinde belirtiyor:
Dost isteyen gelsin bana
Göstereyim dostu ona.
Budur sözüm önden sona
Ben bilirim kendi özümü.
Yunus şimdi söyle sözün
Münkir ister istemesin.
Pişir kurtar kendi özün
Arifler tatsın tuzunu.
Hakikate ulaşmak anlamsız ve gereksiz değildir. Yunus bu şiirinde “Hakikate ulaşanlar kendi özlerini bilirler” demek istiyor. Kadim mistikler “Kendini bil” sözlerini her fırsatta kullanmışlardır. Günümüzün maddeci bakışında bu gibi kavramlar unutulmuş, kendi özünü bilmek gereksiz görülmüştür.
Kendini bilmek “haddini bilmek” ile de yakından ilgilidir. Had sözü ise hudut (sınır) sözü ilişkili olup, kendini bilmek kendi egosuna, yani çıkarcı isteklerine ve arzularına sınır koyabilmek demektir. 2024 yılında insanlığın bencil arzularına biraz olsun sınır koymasını diler, hepinizin yeni yılını kutlarım.
Doç Dr Haluk Berkmen