İran’ın yeni Cruise raketinin qabiliyyətləri haqqında şübhər. İran’ın yeni quru Cruise raketi Sumar’ın 8 Mart 2015 tarixində

İranlı iki General (müdafiə naziri General Hüseyn Dehqan və Sepahın Hava kosmos Birliyi komandiri General Hacızadə) tərəfından, bu ölkənin diplomasi və xarici siyasət təşkilatı 5+1 ölkələri ile ağır nükler müzakirələri icra etdiyi bir sırada, ilk dəfə görücüyə çıxdığı açıqlanması, məntəqə və dünya medyasında geniş əks sədası oldu.

İran’ın Sumar cruise raketinin görücüyə çıxdığı mərasimdə General Dehqan, Sumar’ın bəzi texniki və əməliyyat qabiliyətləri və yetenəklərinə işarətlə bu ifadələrə yer verdi: “naviqasiya, itələyici sistem və quruluşu etibari ilə sahəsindəən kompleks və ən yeni texnologiyalardan faydalanan bu silah, İran İslam respublikası müdafiə qabiliyyəti və daşındırıcı gücünün inkişaf etdirilməsində yüksək bir adım sayılır. Sumar quru cruise raketi daha öncəki məhsullaramüqayisədə mənzil və tam məqsədə uyğun vuruş və kontrol sistemləri baxımından fərqlı xüsusiyətlət sahibdir.”

General Dehqan sözlərinin sonunda belə iddia etdi: “Gələcək il bu raketlərdən mənzil və hədəfi tam diqqətli vuruş və yıxıcı gücü və taktiksel baxımlarından daha inkişaf etmiş olanlarını təslim edəcəyk.”

Dünyada media dairələrinin hər biri, sözü gedən raketin görücüyə çıxdığı mərasimin bir qismi üzərində durdu, ki bu da məntəqədəki inkişaflar və İran ilə qlobal güclərin əlaqələrinə hakim olan atmosfere görə ümumiyətdə mövzunun siyasi və təhlükəsizlik ölçüləri ilə əlaqədar idi və İran’ın iddia etdiyi yeni raketinin texnika baxımından analizinə bir yer verilmədi. Bugün o tarixin üzərinden təqribi olaraq 5 ay keçdiyi bir vaxtda, mövzu cruise raketinin naviqasiya Sistemləri və istehsalı ilə əlaqədar texnika elmdə əsas zəiflikləri əks etdirən yeni ölçüləri çölə sızdı, belə ki Sumar raketinin mənzili, uçuş irtifası və hədəfə isabət etmə diqqəti ilə əlaqədar olaraq raket mütəxəssislərinin şübhələrini bərabərində gətirdiyi aydın olur

Və hətta bəziləri bu vəziyətdən “İran’ın raket elmi və texnoloqiyısının geriləməsi” şəklində söz açırlar. Bu məsələlərdən bəzilərini belə sıralaya bilərik:

1. raketin son mənzilinin düşməsi

Bəlkə də Sumar raketinin ən əsas zəifliyini, son mənzilində tapmaq lazımdır. Görünən o ki, raketin mənzili 2500 kilometrə təxmin

edilir, ancaq mütəxəssislər aşağıda aşkarlanan texnika problemlərdən ötəri bunu təsdiqləmirlər. birincisi raketin hidravlik sisteminin çox kompleks olması üzünden, sözü gedən sistemin İran’da istehsalı ciddi problemlə qarşılaşmış və İranlı mütəxəssislər alternativ sistemlərin istehsalına yönəlmək

məcburiyyətində qalmışdır. Ancaq alternativ hidravlik sistem, son məhsulu "uzun davamlı uçuşun davamlılığı" problemi müqayisə və nəticədə

raketin son mənzilinin düşməsinə səbəb verir. İkincisi, hal hazırda Sumar raketi 500 kiloqramlıq bir döyüş başlığı daşıyır. Bu vəziyyət bəzi nəticələri özü ilə gətirmiş, ki ən əhəmiyyətlisi, raketin faydalı yanacaq həcminin düşməsi və yenə raketin quru kütləsinin artması üzündən son

mənzilinin azalmasıdır. Üçüncüsü, İran raketin gövdəsinin istehsalı üçün lazımlı olan çox xüsusi alüminium komponentlərinin istehsal texnologiyasından məhrumluq vəziyyətinin öhdəsindən gələ bilmək üçün poladdan alternativ komponentlərdən faydalanmış və nəticədə bu alternativ komponent üzündən raketin ağırlığı qeydə dəyər nisbətdə artmışdır, ki bu da Sumar raketinin son mənzilinin düşməsində təsirli ola bilir.

2. raketin yüksək irtifada uçma zəruriliyi və ərazinin topoğrafisine görə hərəkət edə bilməməsi

Alçaq tezlikli reaksiya verən hidravlik sistemin istifadə edilməsi və kifayət qədər dəqiq olan altimetrenin tapıla üzündən raketin "yer səviyyəsindən minimum uçuş irtifası" na çatması (200 metr) mümkün olmamış və raketin yer üzündəki qəzalara toqquşmasından qaçmaq üçün minimum uçuş irtifası üçün yer üzündən 700 metr yüksəkliklə kifayətlənmək məcburiyyətində qalınmışdır.

3. Hədəfə isabette ciddi səhv

- Sumar raketinin bir başqa ciddi zəifliyi, hədəfə isabette hədsiz səhvidir, elə ki Sumar füzesinin hədəf nöqtəsindən sapma səhvi 500 metr şəklində təsvir olunur. Bu zəiflik ehtimalla aşağıdakı iki səbəbdən qaynaqlanır:

- raketin dəqiq Tercom algoritmi ilə istehsalı mümkün olmur və bu vəziyyət raketin hədəfə isabət anında əvvəldən təyin olunan nöqtəyə görə səhv etməsinə yol açır.

- Doppler sistemində istifadə proqram və dizilim texnologiyaları və bunlardan naviqasiya səhvinin düzəldilməsində necə faydalanılması lazım olduğu, kompleks və bilinməyən bir texnologiyadan ibarətdir. Doppler elmi və texnologiyasını əldə etmənin mümkün olmaması, Sumar füzesinin dizayner komandasını GPS naviqasiya sistemindən istifadə yönəltmiş
4 İran’ın yeni Cruise raketinin qabiliyyətləri haqqında şübhə İran’ın yeni quru cruise raketi Sumar’ın 8 Mart 2015 tarixində İranlı iki General (müdafiə naziri General Hüseyn Dehqan və Sepahın Hava kosmus Birliyi komandiri General Hacızadə) tərəfından, bu ölkənin diplomasi və xarici siyasət təşkilatı 5+1 ölkələri ile ağır nükler müzakirələri icra etdiyi bir sırada, ilk dəfə görücüyə çıxdığı açıqlanması, məntəqə və dünya medyasında geniş əks sədası oldu. İran’ın Sumar cruise raketinin görücüyə çıxdığı mərasimdə General Dehqan, Sumar’ın bəzi texniki və əməliyyat qabiliyətləri və yetenəklərinə işarətlə bu ifadələrə yer verdi: “naviqasiya, itələyici sistem və quruluşu etibari ilə sahəsində ən kompleks və ən yeni texnologiyalardan faydalanan bu silah, İran İslam respublikası müdafiə qabiliyyəti və daşındırıcı gücünün inkişaf etdirilməsində yüksək bir adım sayılır. Sumar quru cruise raketi daha öncəki məhsullara müqayisədə mənzil və tam məqsədə uyğun vuruş və kontrol sistemləri baxımından fərqlı xüsusiyətlət sahibdir.” General Dehqan sözlərinin sonunda belə iddia etdi: “Gələcək il bu raketlərdən mənzil və hədəfi tam diqqətli vuruş və yıxıcı gücü və taktiksel baxımlarından daha inkişaf etmiş olanlarını təslim edəcəyk.” Dünyada media dairələrinin hər biri, sözü gedən raketin görücüyə çıxdığı mərasimin bir qismi üzərində durdu, ki bu da məntəqədəki inkişaflar və İran ilə qlobal güclərin əlaqələrinə hakim olan atmosfere görə ümumiyətdə mövzunun siyasi və təhlükəsizlik ölçüləri ilə əlaqədar idi və İran’ın iddia etdiyi yeni raketinin texnika baxımından analizinə bir yer verilmədi.
Bugün o tarixin üzərinden təqribi olaraq 5 ay keçdiyi bir vaxtda, mövzu cruise raketinin naviqasiya Sistemləri və istehsalı ilə əlaqədar texnika elmdə əsas zəiflikləri əks etdirən yeni ölçüləri çölə sızdı. , belə ki Sumar raketinin mənzili, uçuş irtifası və hədəfə isabət etmə diqqəti ilə əlaqədar olaraq raket mütəxəssislərinin şübhələrini bərabərində gətirdiyi aydın olur Və hətta bəziləri bu vəziyətdən “İran’ın raket elmi və texnoloqiyısının geriləməsi” şəklində söz açırlar. Bu məsələlərdən bəzilərini belə sıralaya bilərik: 1. raketin son mənzilinin düşməsi Bəlkə də Sumar raketinin ən əsas zəifliyini, son mənzilində tapmaq lazımdır. Görünən o ki, raketin mənzili 2500 kilometrə təxmin edilir, ancaq mütəxəssislər aşağıda aşkarlanan texnika problemlərdən ötəri bunu təsdiqləmirlər. birincisi raketin hidravlik sisteminin çox kompleks olması üzünden, sözü gedən sistemin İran’da istehsalı ciddi problemlə qarşılaşmış və İranlı mütəxəssislər alternativ sistemlərin istehsalına yönəlmək məcburiyyətində qalmışdır. Ancaq alternativ hidravlik sistem, son məhsulu "uzun davamlı uçuşun davamlılığı" problemi müqayisə və nəticədə raketin son mənzilinin düşməsinə səbəb verir. İkincisi, hal hazırda Sumar raketi 500 kiloqramlıq bir döyüş başlığı daşıyır. Bu vəziyyət bəzi nəticələri özü ilə gətirmiş, ki ən əhəmiyyətlisi, raketin faydalı yanacaq həcminin düşməsi və yenə raketin quru kütləsinin artması üzündən son mənzilinin azalmasıdır. Üçüncüsü, İran raketin gövdəsinin istehsalı üçün lazımlı olan çox xüsusi alüminium komponentlərinin istehsal texnologiyasından məhrumluq vəziyyətinin öhdəsindən gələ bilmək üçün poladdan alternativ komponentlərdən faydalanmış və nəticədə bu alternativ komponent üzündən raketin ağırlığı qeydə dəyər nisbətdə artmışdır, ki bu da Sumar raketinin son mənzilinin düşməsində təsirli ola bilir. 2. raketin yüksək irtifada uçma zəruriliyi və ərazinin topoğrafisine görə hərəkət edə bilməməsi Alçaq tezlikli reaksiya verən hidravlik sistemin istifadə edilməsi və kifayət qədər dəqiq olan altimetrenin tapıla üzündən raketin "yer səviyyəsindən minimum uçuş irtifası" na çatması (200 metr) mümkün olmamış və raketin yer üzündəki qəzalara toqquşmasından qaçmaq üçün minimum uçuş irtifası üçün yer üzündən 700 metr yüksəkliklə kifayətlənmək məcburiyyətində qalınmışdır. 3. Hədəfə isabette ciddi səhv - Sumar raketinin bir başqa ciddi zəifliyi, hədəfə isabette hədsiz səhvidir, elə ki Sumar füzesinin hədəf nöqtəsindən sapma səhvi 500 metr şəklində təsvir olunur. Bu zəiflik ehtimalla aşağıdakı iki səbəbdən qaynaqlanır: - raketin dəqiq Tercom algoritmi ilə istehsalı mümkün olmur və bu vəziyyət raketin hədəfə isabət anında əvvəldən təyin olunan nöqtəyə görə səhv etməsinə yol açır. - Doppler sistemində istifadə proqram və dizilim texnologiyaları və bunlardan naviqasiya səhvinin düzəldilməsində necə faydalanılması lazım olduğu, kompleks və bilinməyən bir texnologiyadan ibarətdir. Doppler elmi və texnologiyasını əldə etmənin mümkün olmaması, Sumar füzesinin dizayner komandasını GPS naviqasiya sistemindən istifadə yönəltmiş və bu vəziyyət raketin isabət anında səhv etməsinə gətirib çıxarmışdır. Görünən o ki İran, raket komandirinin ölümündən sonra və sanksiyalar kimi bəzi beynəlxalq faktorlar üzündən raket texnologiyasını və elmini inkişaf etdirməkdə və davam etdirməkdə ciddi problemlərlə qarşılaşmış var.
Mənbə: Livanın Siyalə əş'şira həftəlik jurnalı
TEREF.İNFO