Martın 4-də Bakıda "Gülüstan" sarayında Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 11-ci və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 3-cü iclasları keçirilib. Tədbirdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev iştirak edərək geniş çıxış edib.
Qeyd edək ki, toplantıya Azərbaycan və Avropa İttifaqı daxil olmaqla 24 ölkə, 7 beynəlxalq maliyyə institutu və 42 enerji şirkəti qatılıb. Tədbirdə nazirlər, nazir müavinləri və digər yüksəksəviyyəli nümayəndələr iştirak ediblər.
Ölkəmizlə həm ənənəvi enerji, həm də bərpaolunan enerji sahəsində əməkdaşlıqda maraqlı olan dövlətlərin sayı artır. Bu, ölkəmizin enerji siyasətinin uğurlarıdır. Belə ki, daim bu fikir qeyd edilir ki, neftlə zəngin çox ölkələr var. Amma onlarda bu resurslar heç də onların tərəqqisinə xidmət etmir, əhali arasında təbəqələşmə prosesi gedir. Azərbaycanda isə vəziyyət tamamilə fərqlidir. Ölkəmizin iqtisadi strtaegiyasını dünyanın qabaqcıl ölkələrinin təcrübəsinə istinadən işləyib hazırlaması Azərbaycanın dayanıqlı iqtisadi inkişafının təmin olunmasında öz sözünü deyir. Enerji layihələrinin uğurlu icrası Azərbaycanın dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təminatında aparıcı rolunu günbəgün artırır. Həmçinin bu layihələr dünyanın enerji xəritəsinin yenidən tərtib olunmasında əhəmiyyətli rol oynayır.
Gündəmə gətirilən layihələr əməkdaşlığın coğrafiyasının genişləndirilməsində əhəmiyyətli rol oynayır. Çoxtərəfli əməkdaşlığın başlanğıcı kimi dəyərləndirilən Cənub Qaz Dəhlizi enerji resurslarının şaxələndirilməsi işində də çox önəmli və əvəzolunmaz layihədir. Bu layihədə həm mənbələrin, həm marşrutların şaxələndirilməsi aydın şəkildə görünür. Dövlət başçısı İlham Əliyev bildirir ki, yeni marşrutların açılması və eyni mənbədən qidalanması tam mənada enerji şaxələndirilməsi məsələsi deyil. Biz isə, sözün əsl mənasında, enerji şaxələndirilməsi layihəsini icra edirik. Azərbaycan qazı yeni mənbədir və Cənub Qaz Dəhlizi yeni enerji damarıdır, Avropanın enerji xəritəsini yenidən tərtib edən layihədir. Bu layihənin həyata keçirilməsində iştirak edən bütün tərəflərin maraqları təmin edilib. Bu da çox önəmlidir. Burada maraqlar balansı gözlənilib. Prezident İlham Əliyevin təsdiqini tapan bu fikirləri Azərbaycanın qlobal enerji bazarında oynadığı strateji rolunu və layihənin əhəmiyyətini açıq şəkildə göstərir. Bu möhtəşəm layihə enerji təhlükəsizliyi, mənbələrin və marşrutların şaxələndirilməsi, eləcə də qlobal enerji bazarında balansın təmin edilməsi baxımından da mühüm əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycan bu gün dünyanın enerji xəritəsini dəyişdirən ölkələrdən biri kimi çıxış edir. Cənub Qaz Dəhlizi sayəsində ölkəmiz Avropanın enerji təhlükəsizliyinə töhfə verən əsas oyunçulardan birinə çevrilib. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, bu layihə təkcə nəqliyyat marşrutu yaratmaqla məhdudlaşmır, eyni zamanda, enerji mənbələrinin diversifikasiyasını təmin edərək Avropanın enerji təchizatında yeni səhifə açır. Son illərdə Azərbaycanın bu sahədə qazandığı uğurlar və atdığı strateji addımlar layihənin dayanıqlılığını daha da möhkəmləndirib.
Hazırda Azərbaycan meqa təşəbbüslərin həyata keçirilməsinə başlayır və bu çərçivədə Azərbaycanın külək enerji stansiyalarından, o cümlədən Mərkəzi Asiyadan yaşıl enerji Avropaya çatdırılacaq. 2024-cü ildə təbii qaz Avropa İttifaqında elektrik enerji istehsalının 13 %-ni təşkil edib. Bəzi ölkələrdə bu, 35-40 %-ə çatıb. Yaşıl Enerji Dəhlizlərinə gəldikdə isə, Xəzər dənizi-Qara dəniz-Avropa, Mərkəzi Asiya-Azərbaycan, Azərbaycan-Türkiyə və Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə-Bolqarıstan – bunlar strateji layihələrdir və məhz Avropa enerji təchizatının şaxələndirilməsinə xidmət edir. Dəhlizin texniki əsaslandırılması təlimatlarına gəldikdə, demək istəyirik ki, bununla bağlı birgə müəssisə yaradılıb. Bu, Mərkəzi Asiya ilə Azərbaycan Enerji Dəhlizi arasında olan birgə müəssisədir. Asiya İnkişaf Bankı, o cümlədən Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankı maliyyələşdirməyə başlayıb. İki potensial ixrac marşurtları var. Bununla bağlı biz qeyd etmək istəyirik ki, burada Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə və Bolqarıstan arasında elektrik əməkdaşlığı ilə bağlı anlaşma memorandumu imzalanmalıdır. Əminik ki, Cənub Qaz Dəhlizi genişmiqyaslı əməkdaşlığa çevrilərək bir platforma olacaq. Bizim birgə səylərimiz yeni mərhələyə də öz nəticələrini verəcək və enerji təhlükəsizliyində yeni imkanlar açacaq.
Azərbaycandan Avropaya ixrac olunan qazın həcmi iki dəfə artaraq, 14 milyard kubmetrə çatıb. Azərbaycanın hasilat layihələri sürətlə inkişaf etdirilməli, boru kəmərinin nəqletmə qabiliyyəti artırılmalı və mərkəzləşdirilmiş kompressor stansiyası tikilməlidir.
Azərbaycan və Avropa istehlakçıları arasında uzunmüddətli qaz müqavilələri imzalana bilər. Bu, Avropa İttifaqı üçün ən vacib zəmanət olacaq. Dəhlizin genişləndirilməsi birmənalı şəkildə Avropanın enerji gücünü artıracaq. Belə bir əlaqələndirilmiş və güclü əməkdaşlıq ilə Azərbaycan, Avropa İttifaqı, enerji şirkətləri, regional iştirakçılar və maliyyə təchizatları ilə əlaqələri yeni səviyyə qaldıracaqdır.

Ramil Qədimquliyev – hüquqşünas, BDU-nin doktorantı