İlin birinci yarısı iqtisadi sürətlənmə dinamikasının artması ilə yadda qaldı. Bu ilin əvvəlindən tendensiyanın ardınca, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, daha yüksək artım templərini qeyri-resurs sektoru nümayiş etdirir, lakin yerli analitikləri ən çox neft sektorundakı vəziyyət narahat edir – bu sektor son altı ay ərzində cüzi artım göstərib.

İlin birinci yarısında neft-qaz sektorunda 0,6 faiz artım qeydə alınıb. Bu barədə deputat, ekspert Vüqar Bayramov AYNA-ya bildirib. Onun sözlərinə görə, ümumilikdə bu dövrdə Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun (ÜDM) həcmi 59 milyard 520 milyon manat təşkil edib ki, bu da ötən ilin hesabat dövrü ilə müqayisədə 4,3 faiz çoxdur. Bununla yanaşı, ölkədə qeyri-neft-qaz sektorunda 6,9 faizlik iqtisadi artım elan edilir.

“Bu artımın strukturuna diqqət yetirsəniz, aydın olur: sürətlənmə qaz hasilatının artırılması hesabına əldə edilir və neftin bununla heç bir əlaqəsi yoxdur. Əksinə, əmtəəlik neft hasilatı 4,9 faiz azalıb, əmtəəlik qaz hasilatı isə 5,3 faiz artıb. Təbii ki, qaz hasilatının artması müsbət haldır, çünki bu, ixracımızın artması deməkdir və bu da öz növbəsində respublika üçün ciddi maliyyə və strateji əhəmiyyət kəsb edir”, Baydamov qeyd edib.

O, həmçinin bildirib ki, yerli sənaye istehsalının strukturunun 65 faizi hələ də mədənçıxarma sektorunun payına düşür və bu sənayedə hər 100 manat əlavə dəyərin 65-ə qədərini təşkil edir. Ona görə də qeyd olunan istiqamətdə hər hansı problemlər qeyri-enerji iqtisadi komponentinin artımını dəstəkləmək zərurətini doğurur.

“Bütün bunlar qeyri-resurs sektorunun inkişafı üçün islahatların dərinləşdirilməsi ilə bağlı prioritetlərdən xəbər verir”, - deputat izah edib.

Onun sözlərinə görə, üstəlik, ÜDM-in gələcək artımı bundan sonra birbaşa olaraq qeyri-enerji sektorundakı dəyişikliklərdən asılı olacaq.

Deputat hesab edir ki, təkcə neft hasilatı deyil, həm də xarici əmtəə bazarlarında “qara qızıl”ın dəyəri vacibdir, çünki neft sektorunda yaradılan dəyər bu amillərin məcmusundan asılıdır: “Bütün bunlar bu sahədə istehsal iqtisadiyyatın tamamilə sabitləşdirilməsinin aktuallığını gücləndirir. Çünki biz yalnız real iqtisadiyyatda, onun qeyri-karbohidrogen seqmentində irəliləyiş əldə etməklə dünya bazarlarındakı vəziyyətdən asılılığı minimuma endirə bilərik”.

Göründüyü kimi, zəngin neft illəri artıq keçmişə çevrilir. Azərbaycanda neft hasilatı azalmaqda davam edir - hökumətin makroiqtisadi proqnozlarına əsasən, “qara qızıl” hasilatı 2024-cü ildə cəmi 29,5 milyon ton təşkil edəcək, gələn il isə tamamilə azalaraq 28,3 milyon tona düşəcək. 2026-2027-ci illərdə respublikada neft hasilatı müvafiq olaraq 27,5 milyon tona və 26,9 milyon tona düşəcək. Bu vəziyyət Dövlət Gömrük Komitəsinin ixrac göstəricilərində ardıcıl olaraq özünü göstərir. Komitənin məlumatına görə, bu ilin yanvar-may aylarında neft və qaz ixracı 9 milyard 877 milyon dollar təşkil edib ki, bunun da 6 milyard 258 milyon dollarını xam neft və neft məhsulları təşkil edib. Qaz ixracı respublikaya cəmi 3451 milyard dollar gəlir gətirib.

Müqayisə üçün qeyd edək ki, ötən ilin eyni aylarında neft və qaz ixracından əldə olunan gəlirlər 14,648 milyard dollar səviyyəsində olub ki, bunun da 7,220 milyardı neft, 7,103 milyard dolları isə təbii qazdır.

Neft və qazdan valyuta daxilolmalarının aşkar azalması ümumi ixrac göstəricilərinin azalmasına səbəb olub - hesabat ayları ərzində bu, 11,138 milyard dollar təşkil edib. Müqayisəli məlumatlar göstərir ki, son bir ildə ixrac 30,9 faiz azalıb, idxal isə 6,75 faiz artaraq 7,3 milyard dolları ötüb. Vəziyyət respublikanın sərvət göstəricisinin aşağı düşməsi ilə nəticələndi – xarici ticarət balansı hələ də müsbət diapazonda qalır, lakin xeyli azalıb. Yanvar-may aylarında ixrac və idxal arasındakı fərq cəmi 3,838 milyard dollar təşkil edib ki, bu da illik müqayisədə 2,4 dəfə azdır.

Qeyri-neft ixracının azalması da strateji əhəmiyyətli iqtisadi dəyərlərin azalmasına səbəb olub. Qeyri-resurs sektorlarında iqtisadi artımın nəzərəçarpacaq dərəcədə sürətlənməsinə baxmayaraq, beş ayın sonunda qeyri-karbohidrogen məhsullarının satışından əldə olunan gəlirlər 1,260 milyard dollara qədər azalıb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, ötən ilin eyni aylarında bu rəqəm 1,465 milyard dollar səviyyəsində olub. Bu tendensiyadan sonra Dövlət Neft Fondunun gəlirləri azalıb.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya bildirib ki, neft hasilatının aşağı düşməsi və qazın qiymətinin gözləniləndən aşağı olması səbəbindən ölkəyə valyuta daxilolmaları azalıb: “Nəticədə, ticarət və tədiyyə balansının müsbət saldosunun azalması milli valyutanın sabitliyi üçün risklər yaradır”.