İran İsrailin 13 iyun səhəri paytaxt Tehran, Təbriz, İsfahandakı Natanz nüvə obyektləri ilə yanaşı, Loristan, Kirmanşah, Huzistan, Həmədan, Qum və Şiraz şəhərlərinə qarşı həyata keçirdiyi hava hücumlarına qarşılıq olaraq cavab əməliyyatlarına başlayıb.

Hücumların qarşılıqlı şəkildə artdığı bir vaxtda beynəlxalq ictimaiyyətin gündəminə “Üçüncü Dünya Müharibəsi başlayır?” sualı ortaya çıxıb.

"AzPolitika" xəbər verir ki, "Turkiye gazetesi" bölgədəki gərginliyi siyasi şərhçi Furkan Kaya, araşdırmaçı-jurnalist Çağatay Cebe və politoloq Ali Semin ilə müzakirə edib.

Yedditəpə Universitetinin müəllimi, dosent Furkan Kaya mövzunu şərh edərkən bildirib ki, İsrailin bu addımı artıq qapalı münaqişənin açıq müharibəyə çevrilməsi anlamına gəlir. Onun sözlərinə görə, Netanyahu bu gərginliyi bilərəkdən yaradır və məqsədi həm Qəzzada törətdiyi qətliamdan diqqəti yayındırmaq, həm də daxili siyasətdə öz mövqeyini qorumaqdır. Kaya qeyd edir ki, əgər İranın yüksək rütbəli komandirləri bu hücumlarda hədəf alınıb və zərər görüblərsə, bu, İran rejiminin “sinir sisteminə” birbaşa zərbə deməkdir.

Furkan Kaya ABŞ-nin, xüsusilə də Donald Tramp administrasiyasının bu məsələyə münasibətini də şərh edib. Bildirib ki, Tramp hərtərəfli müharibə istəmir. O, İranı zəiflədərək danışıqlarda üstünlük əldə etmək niyyətindədir. Bununla həm də ABŞ-nin iqtisadi maraqlarını qorumağa çalışır.

Kaya İranın ABŞ-a da cavab verəcəyini istisna etmir və bildirir ki, bu cavab birbaşa yox, dolayı yolla olacaq. İran ya proksi qüvvələr vasitəsilə, ya da enerji yollarını hədəf alaraq cavab verə bilər. Xüsusilə Hörmüz boğazının bağlanması halında neft böhranı yaranacaq və bu bütün dünyaya təsir edəcək.

O, həmçinin qeyd edir ki, bu vəziyyətdə Çin və Rusiyanın verəcəyi reaksiya da çox vacibdir. Əgər bu iki dövlət susqunluq nümayiş etdirsə, bu, yalnız İran üçün yox, ümumilikdə Qərb xarici ittifaqına alternativ olmaq iddiasında olan çoxqütblü dünya düzəninə zərbə olacaq. Kaya əlavə edir ki, Türkiyə bu prosesdə vacib katalizator rolunu oynaya bilər. Ankara həm diplomatik, həm də geosiyasi imkanları ilə münaqişənin böyüməsinin qarşısını almağa qadirdir.

Araşdırmaçı-jurnalist Çağatay Cebe isə bildirib ki, İsrailin kəşfiyyat xidməti "Mossad" artıq 20-25 ildir ki, İranın daxilinə sızıb. O, sabiq İran prezidenti Mahmud Əhmədinejadın bu barədə illər öncə verdiyi açıqlamanı xatırladaraq qeyd edir ki, İranın nüvə üzrə çalışan alimləri sistematik şəkildə ortadan qaldırılıb və bu, "Mossad"ın ciddi şəkildə İran dövlət strukturlarına daxil olduğuna sübutdur. Cebe deyir ki, "Mossad" casuslarını İranlı kimi yetişdirib, onların şəxsiyyətlərini dəyişdirib və onların vasitəsilə etibar qazanıb. İran isə buna qarşı yetərli əks-kəşfiyyat tədbirləri görə bilməyib.

"Hizbullah" məsələsinə toxunan Cebe, İsrailin bu təşkilata qarşı apardığı planlı siyasətin nəticə verdiyini qeyd edir. Onun sözlərinə görə, İsrail məqsədli şəkildə "Hizbullah"-ın təcrübəli heyətini sıradan çıxarıb. İndi onların yerinə gələnlər təcrübəsizdir və bu, "Hizbullah"-ı zəif vəziyyətə salıb. Hətta Livan ordusu son günlərdə "Hizbullah"-a məxsus bəzi nəzarət məntəqələrini geri alıb, BMT sülhməramlılarının isə bölgədən çəkilməsi gündəmdədir. Bu da təşkilatın əvvəlki nüfuzunu itirdiyini göstərir.

İstanbul Gelişim Universitetinin müəllimi, ODAP-ın qurucu direktoru Ali Semin də İsrailin hücumunu İran üçün "qırmızı xətlər"in keçilməsi kimi qiymətləndirir. Onun fikrincə, bu hücum sadəcə hərbi obyektlərə deyil, İranın baş qərargah rəhbərliyi və elit hərbi strukturlarına yönəlib. Zərbələr nəticəsində onlarla yüksək rütbəli komandanın həlak olduğu bildirilir. Semin əlavə edir ki, əgər İran bu hücumlara qarşı adekvat cavab verməsə, ölkə daxilində və beynəlxalq arenada ciddi nüfuz itkisi ilə üzləşə bilər. Onun sözlərinə görə, İranın cavabı sadəcə İsrailə qarşı deyil, ABŞ-nin bölgədəki diplomatik nümayəndəliklərinə və müttəfiqlərinə qarşı da ola bilər.

Bütün bu açıqlamalar göstərir ki, bölgədə vəziyyət son dərəcə kritikdir. İran və İsrail arasında baş verən son hadisələr təkcə bu iki ölkə ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda bütün Yaxın Şərq və daha geniş mənada dünya təhlükəsizliyi üçün ciddi təhdid yaradır. Hadisələrin inkişafı həm geosiyasi, həm də iqtisadi baxımdan beynəlxalq ictimaiyyətin diqqət mərkəzindədir. Münaqişənin böyüməsi ehtimalı, enerji bazarlarına, beynəlxalq ticarət yollarına və qlobal sabitliyə birbaşa təsir göstərə bilər.

"AzPolitika.info"